AVRUPA DEVLETLERİNİN ERMENİ POLİTİKALARI
OSMANLI DEVLETİNDE ERMENİ SORUNU VE AVRUPA DEVLETLERİNİN ERMENİ POLİTİKALARI
Rıdvan TÜMENOĞLU
II.1. Avrupa Devletleri
Avrupa Devletleri tabiri, Avrupa'nın bütününde yer alan devletlerden ziyade Avrupa ve dünya siyasetine yön veren devletleri kapsamaktadır. Bu devletleri İngiltere, Fransa, Avusturya ve Rusya olarak sıralayabiliriz. Fakat Avusturya'nın konumuzla ciddi bir bağlantısı olmadığı için bu devleti araştırmamızın dışında bırakabiliriz.
Ermeni Sorununun ortaya çıktığı 19.y.y. da Avrupa Devletlerine baktığımızda; bu devletlerin Avrupa'daki topraklarından daha fazlası kıtanın dışında yer alıyordu. Bu devletlerin sömürgesi durumunda olan bu topraklar devletlerin gerçek gücünü teşkil ediyordu. Çünkü Avrupa sanayisinde işlenen hammaddenin tamamına yakını bu topraklardan temin ediliyordu. Dolayısı ile Avrupa'nın ekonomisini ayakta tutan kıta Avrupa'sından ziyade sömürge topaklarıydı. Durum böyle olunca İngiltere, Fransa ve Rusya gibi devletlerin siyasetleri kendi topraklarının ve hatta kendi kıtalarının dışına taşıyordu. Bu ülkeler sömürgelerini ve sömürgelerine giden yolları güvence altına almak için kendi topraklarının dışında nüfuz bölgeleri oluşturmak birbirleri ile mücadelelere giriyorlardı.
Ermeni sorununun Avrupa'da ilgi bulmasını ve nasıl bir Avrupa meselesi haline geldiğini incelerken Büyük Devletlerin mücadelesini ve çıkarlarını göz önünde bulundurmak gerekmektedir. Özellikle bahsettiğimiz üç ülkenin Ermenilerin yoğun olarak yaşadığı veya Ermenistan diye tabir edilen bölgelerdeki çıkarlarını veya bölgenin bu ülkeler için önemini iyi kavramak gerekmektedir.
II.2. Ermenilerin Avrupa Devletlerinin Dikkatini Çekmesi
Ermeni Sorunu resmi olarak Ayetefanos ve Berlin Antlaşmaları ile Avrupa siyasetine girmiştir. Ancak bu antlaşmaların sonucunda büyük imtiyazlar elde eden Ermeniler yine- de istediklerini almadıkları düşüncesindeydiler. Bu düşüncelerini Berlin Antlaşması sırasında Ermeni temsilcisi olan başpiskopos olan Hırmayan'ın 'Ermeni delegasyonu, doğuya mücadelesiz ve isyansız hiçbir şeyin kazanılmayacağı hakkında öğrenmiş olduğu dersi de beraberinde götürecektir.' Ermeni temsilcisinin bu sözlerinden de anlaşılacağı gibi Ermeniler istediklerini elde edebilmek için farklı bir mücadelenin içine girmişlerdir. Emeniler bir taraftan yaşadıkları bölgelerde huzursuzluk yaratarak dünyanın dikkatini buraya çekmeye çalışıyorlar bir taraftan da büyük devletlerin temsilcilerine elçiler göndererek onlardan destek sağlamaya çalışıyorlardı. Bu amaçla Ermeniler, Rus çarına birçok defa mektup yazarak ondan destek talebinde bulunmuşlar hatta Ermenistan bölgesinin Rusya'ya ilhak etmesini istemişlerdir. Bunun yanı sıra Ermeni liderleri İngiltere elçi ve devlet adamlarına da konuyla ilgili defalarca başvurarak destek ve yardım taleplerinde bulunmuşlardır. Bu destek taleplerinde Osmanlı Devletinin kendilerine baskı uyguladığını ve bölgedeki diğer etnik unsurlar olan Kürtler ve Çerkezleri kendileri aleyhinde kışkırttıklarını iddia ederek can güvenliklerinin olamadığını ileri sürmüşlerdir. Diğer taraftan bu konun gündemde kalması için bölgede isyanlar ve kargaşalıklar çıkarmışlardı. Ermenilerin bu dikkat çekme faaliyetleri sonucunda Avrupa'da Ermeni yanlısı bir kamuoyu oluşmaya başlamıştır. Oluşan bu kamuoyunun çalışmalarının yanı sıra Avrupa devletlerinin kıta dışına taşan politikaları da Ermeni sorununa yaklaşımlarında belirleyici olmuştur. Böylece Ermeniler isteklerine ulaşmışlar Avrupa'nın dikkatini bölgeye çekmeyi başarmışlardır.
****
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder