ERMENİ İDDİALARI BÖLÜM 7

ERMENİ İDDİALARI BÖLÜM 7

LOZAN’DA  ERMENİ   SORUNU 

     Atatürk,  Lozan’a  giden  Türk  delegelerine  iki  konuda  kesinlikle  taviz vermemelerini  söylemişti:Ermeniler’e  toprak  verilmemesi  ve  Kapitülasyonlar ın  kaldırılması 12 Aralık (1922) günü Curzon, "Ermeni ulusal yurdu" konusunu konferan­sın gündemine getirecektir. Londra ve San Remo'daki ifadelerini yalanlarcasına Lozan'da Ermenilerin Doğu ve Güneydoğu Anadolu'yu kastederek "kendi top­raklarında oturmak özleminde bulunmalarını doğal saydığını" ve onlara Türki­ye'de bir "yurt" verilmesinin gerektiğini dile getirir.Bu konuda Türkiye baş delegesinin ne düşündüğünü sorar, İsmet Paşa da cevaben, İngiliz kaynaklarına dayanarak uzun bir konuşma yapar. Ermenilerin, Osmanlı İmparatorluğu'nda ya­şayan diğer azınlık cemaatleri gibi, mîllet sistemi çerçevesinde barış, huzur ve refah içinde Türk komşularıyla bir arada yaşadıklarını hatırlatan İsmet Paşa, bu ilişkilerin Ortadoğu'da emperyalist emelleri olan devletlerin müdahaleleri sonu­cu bozulduğunu; Ermenilerin, yabancı tahrikleriyle Babıâli'ye isyan ettiklerini, Müslüman ahaliyi mezâlime duçar bıraktıklarını ve bu durum karşısında İstanbul’un kendini savunduğunu söyleyerek konuyu tarihî perspektifi içine oturta­caktır. 

Devamla İsmet Pasa, Türkiye'de kalmak isteyen Ermenilerin 

— Kendileri­ne karşı iyi düşüncelerle dolu ve geçmişteki olayları unutmaya hazır olan
— Türk yurttaşlarıyla kardeşçe yaşabilecekleri ni Konferans önünde de belirtecektir. 

   Öte yandan, Ankara, ülkesinin parçası olan bir toprağın "Ermeni Yurdu" kurulmak üzere Türkiye'den ayrılmasını, Türkiye'nin bölünmesine yeni bir girişim saymak zorundadır. Şu var ki, İsmet Paşa'ya göre, bu girişimlerin gerçekleşeme­yeceği defalarca ispat edilmiş durumdadır. Türkiye'nin gerek doğusunda, gerekse güneyinde Ermeni çoğunluğunun bulunmadığı açıktır.  

Ayrıca, Türkiye’nin her ne  yoldan   olursa olsun   anayurttan  ayrılabilecek  bir karış toprağı  yoktur. Kaldı ki Türkiye, zaten var olan bağımsız Ermenistan'la (Erivan Sovyet Cumhu­riyeti ile) devletler hukuku ve uluslararası siyasal teamüller uyarınca anlaşmalar yapmış ve iyi komşuluk ilişkileri kurmuş bulunmaktadır. Bunun dışında bir Ermenistan'ın   var   olduğunu   düşünmek,   Türkiye'nin   anlaşmalarına   aykırı düşer. Sonuç olarak İsmet Paşa,  Ermeni ulusal Yurdu'na ilişkin olarak yaptığı açıklamaların  yeterli   sayılacağını vurgulayacaktır. İsmet   Paşa'nın   uyarısına rağmen, Ermeni Sorunu bir kere daha konferans gündemine bu sefer de Erme­ni  mandası   sorumluluğunu   üzerine  almayan   Amerika  Birleşik  Devletleri'nin sanki  kendini  affettirmek istercesine  Azınlıklar  Alt  Komitesi'ne  sunduğu  bir "Ulusal Yurt Muhtırası" ile girecektir (30 Aralık) İtalyan temsilcisi Montagna'nın da Yurt tasarısını desteklemesi üzerine Türk heyeti müzakerelerde bu­lunmamayı  yeğleyerek oturumu  terk edecektir. Türkiye'nin  artık,  Osmanlı İmparatorluğumun aksine, türdeş bir devlet olduğu özelliği üzerinde duran İsmet Paşa, bir başka birleşimde, bu dünya içinde Ermenilere herhangi bir şekilde toprağa bağlı bir otonomi tanınması diye bir düzenlemenin söz konusu olama­yacağını kaydetmiştir. Sözlerini "Marsilya'daki Ermeniler nasıl bağımsız bir var­lığa kavuşamazlarsa, Türkiye'deki Ermeniler de buna benzer iddialarda buluna­mazlar" diyerek sürdürecektir. Bunun dışında "genel af” konusunun açılmasıyla İsmet Paşa, millet olarak geçmiş olayları unutmaya, ülke olarak Türkiye'de ya­şamak isteyen  Ermeni  kardeşlerinin  dönüşünü sevinçle karşılamaya ve onlara uluslararası   kıstaslara  uygun   haklar tanımaya  hazır olduklarını   teyit   etmiştir. Bununla  beraber,   Ermeni   komitecileri   kastederek   Birinci   Dünya   Savaşı'nda düşmanla işbirliği yapanların Türkiye'de yeniden karışıklık çıkarmak üzere ülke­ye gelmelerine engel olunacağını, bu nedenle bu kişilerin kesinlikle af kapsamı­na alınamayacaklarını  işaret edecektir.Ancak, Türkiye,  güvenliği açısından bu zorunluluğu yerine getirirken, kendi hallerinde veya iyi yurttaş olan Ermeni­lerin söz konusu tedbir yüzünden sıkıntıya düşmemelerine de göz kulak olmak­tan geri kalmayacaktır.

Konferansın ikinci devresinde Türk delegas­yonu Milletler Cemiyeti'nin azınlıkların statüsü konusunda standartlarına uyacağını ifade ettiğinde İngiliz temsilcisi Forbes Adam da bu şartlar altında " Topraksal olarak Ermeni yurdunu ve Türkiye'de Ermeni meselelerini gündeme ge­tirmenin tamamen lüzumsuz olduğunu" kabul etmek zorunda kalmıştır. Onu takiben Sir Horace Rumbold, "Erivan Cumhuriyeti dışında bir ulusal yurt ya da Ermeniler için bir vatan toprağı tayin etmek pratik bir çözüm değildir.  Andlaşmanın içerdiği azınlıklarla ilgili hükümler bütünüyle yararlı ve yeterlidir" diyecektir. İngiliz-Ermeni Komitesi, Curzon'un Lozan'da karşı karşıya geldiği tek Ermeni delegasyonu değildi. Ermeni Millî delegasyonu başkanı ve bir zamanların Osmanlı Hariciye Nazın Gabriel Noradunkiyan, İngiliz Dışişleri Bakanlığı'na başvurduğunda kendisine verilen cevap, diplomatik yazışmaların ola­bileceği kadar sert ve kesindi: "Majestelerinin bugünkü şartlarda bu mesele üze­rinde fazla durabilmenin, görüşmeleri tehlikeye düşürebileceği nedeniyle mümkün olmadığını ve bu nedenle şimdiki Türk hükümetinin tutumunda he­men ve büyük bir değişiklik bekleme ümidinin olmadığını toplanmasından sonra Andlaşma'da Ermenilerin millî yurdundan bahsedilmediği anlaşılınca Ulus­lararası Ermeni Taraftarları Birliği (Ljgue Internationale Philarmenıenne), kararı şiddetle protesto ederek, bunu "uluslararası adaletin iflâsı" olarak niteledi. Buna cevap olarak, Curzon'dan sonraki İngiliz Baş delegesi, Birliğin başkanı M.E. Naville'e, Türklerin kabul ettiği metnin dışında bir kararın konferanstaki İngiliz delegasyonunun görev kapsamını aşacağını, sorumluluklarının konferansa çağrı­lan devletlerle Türkiye arasında barışı sağlayabilmek olduğunu tekrarladı. Ayrıca, Rumbold, "İngiliz delegasyonunun Ermeniler adına sarf ettiği gayret ve eylemlerin artık bittiğini... ve size daha tatmin edici bir cevap gönderebilecek du­rumda olmadığımı bildirmekten samimi olarak üzüntü duyuyorum" diye ilâve etti.

Yukarıdaki satırlardan İngilizler'in Ermeni Meselesi'nde "Kraldan fazla kral taraftarı" olmakla konferansın gidişini ileride görüleceği üzere adlî kapitülasyon­lar konusunda olduğu gibi bir daha tehlikeye atmak istemedikleri anlaşılmakta­dır. Lozan'daki İngiliz delegasyonuna "uzman" olarak katılan ve Londra'nın Osmanlı Türkiyesi'ndeki son dragomanı Sir Andrew Ryan'ın. Bugün İngilte­re devlet arşivinde bulunan evrakı metrukesi, bu konudaki İngiliz tavrını aydın­latacak belgeleri ihtiva etmektedir. Özel mektuplarından birinde Ryan, "Ermeni millî yurdu konusu — nerede ise konferansın en büyük patırtılarından birisine neden olmasına rağmen — ciddî bir sorun değildi. Korkarını ki, bu sorun bir vitrin dekoru olarak ortaya atılmıştı. Bu sorunun içi de gerçekle mağaza camekanlarında raf raf gördüğünüz süt teneke kutuları kadar boştu". Başta Erme­ni millî yurdu olmak üzere Curzon'un azınlıklar sorununu ileri sürmesi, bir taktik meselesiydi. Tehciri gündeme getirmekle Türkleri, dünya milletleri önünde mahcup edeceğini sanıyordu. Böylece, Ankara savunmaya çekilecek, Curzon da onların bu gerileyen tavrından yararlanarak isteklerini dikte ettirecekti. İkinci olarak Curzon, aynı taktikle Moskova ile Ankara'nın arasını açmayı tasarlıyordu. Şöyle ki, Curzon İsmet Paşa'ya azınlıklar konusunda Milletler Cemiyeti'nin Öngördüğü hükümleri kabul ettiği ve bu örgüte üye olduğu takdir­de de Ermeni Meselesi'ni daha fazla kurcalamayacağını ima etmişti. Milletler Cemiyeti'ni emperyalistlerin kollektif bir örgütü olduğuna inanan Sovyet Rus­ya'nın Türkiye gibi, ideolojileri farklı olsa dahi, yakın dostu gördüğü bir ülke­nin bu teşkilata girmesini doğal olarak hoş karşılamayacaktı. Kısaca, Curzon, İsmet Paşa'ya Ermeni Meselesi'ni unutmaya karşılık Milletler Cemiyeti'ne üyeli­ği alışverişini teklif ediyordu.

Demek ki, bir yerde Rusya ya da Bolşevik tehlikesi, İngiltere'nin Lozan'da Ermeni Sorunu'nda mümkün olduğu ölçüde sessiz kalmasını sağlamıştı. Kendisine Türkiye'den Ermeni yurdu adı altında bir toprak parçası kopartmanın hak­ hem de uygunsuz (impracticable) olacağını yazan Ryan'a , İstanbul'dan Handerson şu cevabı veriyordu:

"Doğrusunu istersen, ben Türkleri hiç sevmem; onları itimat edilmez, Medeniyetsiz barbarlar olarak bulurum. Fakat, yine de sonuçlandırıcı politikalardan, onlarla dost olmaktan, onları kullan­maktan yanayım. Ancak, tabii bir köşeye çekilip, "Hey sizin şey­tanlıklar peşinde olduğunuzu biliyoruz ve biz sizi durdurmaya da çalışmayacağız" diyemem. Ben hoşgörü siyaseti taraftarıyım ve Türklerle hiç olmazsa dost olmaya çalışacağım. Böyle bir siyasetin sonunda mutlaka içine düşeceğimiz bir çukuru kazmaya değil de Britanya İmparatorluğu'na büyük yardımlarda bulunacağına inanıyorum"

İngiliz Dışişleri Bakanlığı artık dinamikleşmiş bir Atatürk Türkiyesi'nin ihtilalci Sovyet Rusya'ya karşı Ermeni devletinden daha güçlü bir set, ya da tampon bölge oluşturacağında hemfikirdi. Bu çerçeve içinde Ermenilerin Lozan'dan elleri boş olarak ayrılmaları mukadder gözüküyordu. Başlarına gelecekleri anla­yan Ermeni komiteleri ve benzeri militer veya diplomatik dernekleri Curzon'u bir kere daha protestolara boğunca, Dışişleri Bakanı, cevabi yazılarında diplomatik teşrifatın gerektirdiği nezaketi bir kenara bırakmak zorunda kalmıştı. Williams'ın başvurusunu aynen şöyle karşılayacaktır.

"Sizden böyle bir mektup gelmesi gerçekten son derece üzücü ol­maktadır. Çünkü, gerçeklere en az benim kadar vakıf olmanıza rağmen, İngiliz Hükümeti'nin içinde bulunduğu durumu anlama­makta ısrar ediyorsunuz. İngiltere'ye güvene gelince, İngiltere iti­madınızı sarsmak için ne yapmıştır, söyler misiniz? Ermeniler, tüm Büyük Güçler içinde zannederim kendilerinin en iyi dostlarının ve en devamlı destekçilerinin Majestelerinin Hükümeti olduğunu bilmektedirler... Fakat, sizler bu ülkenin — ya da herhangi başka biri­sinin— Türkiye'nin lalettayin bir yöresini seçip, oradaki diğer tüm ırkları sepetleyerek İngiliz süngülerinin çerçevesinde büyük miktar­daki (Ermeni) muhacirleriyle yoğunlaştırmasını ve böylece İngiliz vatandaşlarından alınacak muazzam vergilerle burada bir Ermeni ulusal varlığını teşkilatlandırmasını bekleyemezsiniz. Bunun düşüncesi bile ham hayalden öteye gitmez...". 
İngiltere'nin Ermenileri desteklemekten vazgeçmesinin nedenlerinden biri de Ermeni komitelerinin Mondros Mütarekesi’nden sonra Doğu Anadolu'da gi­riştikleri katliam karşısında duydukları infial olmuştur. Ermenilerin bilhassa 1915 ile 1920 yıllan arasında gerek Doğu Anadolu ve gerek Kafkasya'daki Müslümanlara karsı uyguladıkları mezâlim, ne kadar tatbikçileri tarafından sak­lanılmaya, hatta tersyüz edilip Müslümanların kıtalleri olarak Batı'ya yansıtılmaya çalışılmışsa da, dünyanın en iyi haber alan istihbarat servislerine kumanda eden İngiliz Hükümet yetkililerini, sokaktaki halk gibi aldatmaları mümkün değildi. Üstelik, zamanla Ermeni olaylarının gerçek yüzü Batı kamuoyuna da mal olunca; halk, devletlerini böylesine vahşet yapabilen grupları desteklediği için eleştirmeye başlayacaktır. Bu durumda, Müttefiklerin siyasî platformda "eli kanlı canileri" müdafaa etmesi, onların davalarına yardımcı olmaları eskisine oranla kolay olmayacaktı. Tiflis’teki İngiliz temsilcisi Curzon'a 4 Mart i92o'de şöyle yazıyordu: "Hiç tereddüt etmeden diyebilirim ki, Müslümanların can ve mallarını Taşnakçı bir Ermeni Hükümeti'ne emanet etmek, insanlık açısından bence kabil-i tavsiye değildir. Ermenilerin Müslüman yönetimi altında daha sa­lim olacaklarına, fakat Müslümanların Taşnak Ermeni yönetimi altında asla emniyette olmayacaklarına inanıyorum". Bu raporlardan müteessir olmaya­caklarına inanıyorum. Bu raporlardan müteessir olan Curzon, Nubar, Aharonian ve Erivan piskoposundan müteşekkil bir Ermeni delegasyonuna, vatan­daşlarının hareketlerinin "çılgınca ve savunulmaz" olduğunu söyledi; Ermeniler bu kadar istikrarsızlık ve iğtişaş sevdası gösterdikleri takdirde, kimsenin Erme­nistan'a bakmayacağını ihtar etti. Ermeni liderleri, kıtalleri inkâra ve suçu Türklere yüklemeye kalkıştılarsa da başarı sağlayamadılar .


 Mim Kemal ÖKE:Ermeni  Sorunu 1914-1923  s.188-192 


TÜRK-AMERİKAN  İLİŞKİLERİNDE  ERMENİLER’İN  ROLÜ 

Türkler ile Amerikalılar bugüne kadar birbirleriyle hiç savaşmadılar, hiç harp etmediler. Türkiye ile Amerika arasındaki ilişkiler genellikle dostça ve savaşsız geçti. Birinci Dünya Savaşında (1914-1918) Türkiye ile Amerika Birleşik Devletleri karşı  bloklarda, karşı cephelerde yer aldılarsa da birbirlerine yine savaş açmadılar, kurşun sıkmadılar. Yalnız 1917 baharında Türkiye - ABD diplomatik ilişkileri kesildi.

    1917'de kesilen Türk - Amerikan ilişkilerinin yeniden kurulması ve normale dönüşmesi 1927 yılı sonunu bulmuştur. Birbirleriyle hiç savaşmamış olan Türkiye ile ABD arasındaki diplomatik ilişkiler tam on yıl kopuk kalmıştır. Bu İki ülke arasında on yıl boyunca normal diplomatik ilişkilerin kurulamamasının başlıca nedeni, Amerika'daki Ermeni lobisiyle Amerikalı destekçilerinin Atlantik ötesinde yürüttükleri Türk düşmanlığı kampanyası idi. Ermeni lobisi ve onların Amerikalı yandaşlarınca yürütülen Türkiye aleyhindeki düşmanca propaganda kampanyası. Amerikan Kongresini etkilemişti. Washington Hükümeti, Kongrenin şimşeklerini üstüne çekmek istememiş ve zamanında yeni Türkiye ile yakınlaşma yürekliliğini gösterememişti. Amerikan Hükümeti, Türk Kurtuluş Savaşında Türklere dostluk elini uzatmamış. Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümetini tanımamış, Fransa ve İtalya kadar bile Ankara Hükümetine yakınlık göstermemiştir. Türk-kuşaklarının yüreklerinde apayrı bir yer tutan Türk Kurtuluş Savaşı tarihinde Amerika Birleşik Devletlerinin yeri ve rolü yok denecek kadar silik kalmıştır.

    Amerika Birleşik Devletleri, Türkiye ile savaşmamış, Sevres Antlaşmasını imza etmemişti. Bu nedenle Türkiye İle itilaf Devletleri arasında 24 Temmuz 1923 günü Lozan'da imzalanan barış antlaşmasına taraf değildi.

Türkiye Cumhuriyeti, ilişki kurmak islediği 40 kadar devletle dostluk antlaşmaları imzalamıştı. Lozan'da imzalanan Türkiye – ABD  antlaşması bu dostluk antlaşmaları zincirinin sadece bir halkasıydı. Ne var ki, Türkiye’nin öteki ülkelerle yaptığı antlaşmaların hepsi sessiz sedasız onaylanmış, yürürlüğe konmuş ve uygulanmış olduğu halde. Türk - Amerikan dostluk antlaşması etrafında büyük bir fırtına koparılmıştır.


" LOZAN ANTLAŞMASINA HAYIR! " KAMPANYASI 

    Lozan'da Türk - Amerikan anılaşması imzalanır İmzalanmaz Amerikandaki Ermeni ve Rum lobileri ve bütün Türk düşmanları hemen ayağa kalktılar, kükrediler, harekete geçtiler. Amerika sanki yerinden oynadı. " Lozan Antlaşmasına hayır! " sloganı altında yeni ver güçlü bir Türk düşmanlığı kampanyası başlatıldı. Atlantik ötesinde Türklere karşı yıllardır kampanya zaten yürütülüyordu. Yeni kampanya için hava elverişliydi. Eskiden kurulmuş, oturmuş düşman örgütler zaten hazırdı- Yeni kampanya hu kurulu temele oturtuluverdi. Çabucak tutundu, güçlü bir baskı grubu oluşturuldu.


   Kampanyaya, başka örgütler, gazeteler ve Amerikan iç politikasına oynayan muhalefetteki Demokrat Parti ileri , gelenleri de katılınca. Amerikan kamuoyunun ve Kongrenin baskı altına alınması kolaylaştı.
  Amerika'da, 1923 yılında başlayan Lozan Antlaşması tartışmaları 1926 sonuna kadar sürüp gitti. Amerikalılar, üç buçuk yıl boyunca konuştu, yazdı, çizdi, kavga elli. Lozan Antlaşması başka hiçbir ülkede bu kadar uzun tartışılmamıştır.
  Sonunda karar günü gelip çattı. Antlaşmaya "'hayır" diyenlerle "evet" diyenler söyleyeceklerini söylemişler, söz sırası Senatoya gelmişti.Amerikan  Senatosu 18  Ocak 1927  günü  Lozan  Antlaşması’nı  reddetti. 

1927  yılında  karşılıklı  Büyükelçiliklerin   atanması  ile  ilişkiler   düzelme yoluna  gitti.
   Lozan Antlaşması'nı müteakip hızı kesilen Ermeni Meselesinin 1950'li yıllarda yeniden canlanmaya başladığını görüyoruz. II. Dünya Harbi sonrasında ortaya çıkan yeni askerî paktlar ve Türkiye'nin bunlar içindeki yeri, adı geçen canlanmanın ana sebebi olmuştur.
 II. Dünya Harbi’nde ABD. İngiltere ve Fransa'nın müttefiki olarak, Hitler Almanyası tehdidine karşı bu devletle savaşan Sovyet Rusya'nın. Doğu Avrupa'yı işgalle, buradaki ülkelere Komünist sistemi yerleştirmesi, bu sefer de adı geçen devletin Batı Avrupa Devletleri ve A.B.D.'ni tehdit eder hale gelmesine sebep oluyordu. Bu devletler arasında, kendilerine yönelik Sovyet yayılmacılığını durdurmak için NATO askeri paktı kuruldu.Sovyet Rusya da buna karşı  Doğu Avrupalı müttefikleri Romanya, Çekoslovakya, Polonya, Macaristan ve Bulgaris­tan'la birlikte Varşova askeri paktını kurdu.

1950'li yıllara gelindiğinde kuruluşları tamamlanan bu paktlar, dünyada yeni bir soğuk savaş dönemi açmış, sıcak savaşın ne zaman ortaya çıkacağı hesapları yayılmaya başlanmıştı.

Yukarıda çizilen tabloda Türkiye'nin yeri neresi olacaktı? II. Dünya Harbi'ni müteakip Türkiye'ye yönelik Sovyet tehdidi, bu yerin NATO askerî paktı olduğunu ortaya koydu. Sovyet Rusya hükümeti, Haziran 1945'de Dostluk ve Saldırmazlık Antlaşması’nın artık geçersiz olduğunu bildiriyor 1946, Ağustos ve Eylül'ünde verdiği iki nota ile Türk Boğazları'nda üs, Doğu Anadolu’daki Türk-Rus sınırının 1920-21 yıllarında Rusya'nın içinde bulunduğu kötü şartlardan faydanılarak çizildiğinden bahisle, bu sınırın yeniden düzenlenmesini, Kars ve Ardahan'ın Ermenistan’a verilmesini istiyordu. Ayrıca, kendisi bir Gürcü olan Sovyet diktatörü Stalin'in tahrikleriyle Sovyetler Birliği'ne bağlı Gürcistan Sosyalist Cumhuriyeti harekete geçirilmiş, bu cumhuriyet Türkiye'den toprak talebinde bulunmaya başlamıştı. Gürcü tarih profesörleri yayınladıkları yazılarda, Trabzon'a kadar alanın Gürcistan'a bırakılmasını  istiyorlardı.

İşte Türkiye, yukarıdaki tehditler karsısında kedisini NATO içinde buldu. ABD ve Batı Avrupa ülkeleri, Rusya'dan gelecek bir saldırı karşısında. Batı Avrupa'nın, özellikle buraya petrol pompalayan Ortadoğu petrol kalbinin Türkiye'siz savunulmayacağını göz önünde bulundurarak Türkiye'yi ittifaklarına aldılar.

Türkiye'nin NATO'ya girişi, Sovyet Rusya'nın, bu ülkenin iç istikrarını ve dışarıdaki  itibarını bozacak tedbirleri almasına sebep oldu. işte bu çerçevede Ermeni Meselesi, 1950'li yıllardan itibaren yeniden canlandırılmaya haşlandı. 1960'lı yıllar, bu meselenin teşkilatlanma ve taleplerinin ortaya çıktığı yıllar oldu.

1968’den itibaren basında sık sık, Ermeniler'in çeşitli ülke­lerde salon ve meydan toplantıları yaparak taleplerini ortaya koymaya başladıkları haberleri yer alıyor, özellikle Lübnan 'da, faaliyetler vurgulanarak, Türkiye'ye karşı şiddet olaylarına hazırlanan Ermeni gençlerinin bu ülkedeki Filistin Kurtuluş Örgütü (F.K.Ö.) kamplarında eğitildikleri üzerinde duruluyor­du. 1970'de Beyrut'a bir "Ermeni Öç Anıtı" dikilmişti.


 Bilal N.ŞİMŞİR:Amerika’da  Ermeni Lobisi  ve Lozan Antlaşması  Kavgası  


..

Lozanda Ermeni Meselesi Nasıl Ele Alındı - 2

Lozanda Ermeni Meselesi Nasıl Ele Alındı - 2

Dr. M. Galip Baysan ,
Çarşamba, Temmuz 31, 2013


Lozan’da, Ermeniler konusuna ilk teşebbüslerdeki başarısız hamlelerden sonra, Azınlıklar Alt Komitesinin 15 Aralık toplantısında temas edilmiştir. Komisyon Başkanı İtalyan Montagna, alt komisyonun Ermeni yurdu sorununu ele alabileceğini söylemiş, fakat Türk temsilcisi Rıza Nur Bey böyle bir sorunu görüşmeyi reddettiğini bildirmiştir. Bu komitenin 22 Aralık toplantısında M.Montagna azınlıklar temsilci heyetlerinin dinlenmesi konusunu ortaya atmış, Rıza Nur böyle heyetlerin dinleneceği oturumların alt komitelerin resmi oturumları sayılmayacağını ve Türk Delegasyonunun bu toplantılara katılamayacağını söylemiştir. (8) 
Bu gelişmelere rağmen alt komite 26 Aralık 1922 günü dinlemeyi gündeme aldı, Türk temsilciliği bir saat önce haberdar edildi. Rıza Nur alt komite başkanlığına bir memorandum yazarken, İsmet Paşa da komisyon başkanına bir memorandum vererek, Ermeni delegesinin Ermeni Hükümetini temsil etmediğini ve eğer bu delegeler Türkiye’deki Ermenileri temsil ediyorlarsa durumu protesto ettiklerini belirttiler. Ayrıca bu delegelerin ancak Romanya, Sırbistan ve Yunanistan’daki azınlıklar, bütün Müslüman ülkeler ve İrlanda temsilcileri ile birlikte dinlenebileceği belirtildi. (9) O gün yapılan toplantıda Ermeni temsilcileri, o güne kadar, Ermenilerin Anavatanlarına ihanetini ve düşmanla nasıl işbirliğinin adeta bir itirafı kabul edilecek bir konuşma ile Ermeni isteklerini sıraladılar. Delegeler İtilaf Devletlerinin kendilerini bağımsızlık vaad ederek nasıl kışkırttıklarını, Ermenilerin Fransız Doğu Ordusunun önemli bir bölümünü oluşturduklarını, bu askerlerin General Allenby’nin kuvvetlerinin ön saflarında Türklere karşı savaştığını beyan ederek konuşmasını kendilerine söz verildiği gibi bir Ermeni Yurdu isteğiyle tamamlamıştır. (10) 
Ermenilerle ilgili Lozan’da görüşmeler yapılırken, Türkiye dışında yaşayan Ermeniler mümkün olan her şeyi kullanarak propaganda yapmaya ağırlık vermişlerdi. 10 Aralık günü Norodunkyan Efendi, yanında Ermeni ihtilalcilerinden birisi ile birlikte İsmet Paşa’yı ziyaret ederek, Türkiye’nin herhangi bir kesiminde bir Ermeni Vatanı ayrılmasını talep ettiler. (11) 8 Aralık’ta bir İsviçre temsilci ve 27 Aralık günü de “Ermeni sempatizanları” adı ile Amerikalı, Fransız ve İsviçrelilerden oluşmuş bir grubun temsilcileri gelerek bir Ermeni vatanı oluşturulması ile ilgili arzularını ilettiler. İngiliz ve Amerikan gazeteleri bir Ermeni anavatanı için kampanya başlattılar. 16 Aralık tarihinde önemli Fransız isimlerinin yer aldığı imzalı bir istek Türklerin kaldığı otel’e bırakıldı. ABD’de Ermeni isteklerini desteklemek için beş milyon’dan fazla imza toplandı. (12) 
Rıza Nur anılarında Ermenilerin Türk heyetini tehdit edecek kadar ileri gittiklerini şu sözlerle anlatır:
“Hûlasa Ermenilere Kilikya’da yer vermeliymiş. Dedim ki bu olmaz bir şeydir. Türk milleti buna izin vermez deyince Amerikalı adam kızdı, terbiyeyi bir tarafa bırakarak sertçe ‘Siz eğer Ermenilere yurt vermezseniz sizi vuracaklar’ dedi. Ben sakin sakin ‘bizim kabahatimiz mi vermeyen Türk Hükümeti, biz olmasak başkasını memur ederler’ deyince de ’Hayır sizinde kabahatiniz vardır, sizi vurunca başka şahıs yurt vermemeğe cesaret edemez’ diye cevap verdi. Söylediği sözler çok vahimdi. Bizi Ermeniler namına ölümle tehdit ediyordu.” (13) 
İkinci bölüm görüşmeler sırasında Ermeniler Delegasyonu başkanı A.Aharonian; Lord Curzon’a bir mektup göndererek yapılacak ikinci tur görüşmelerde Ermeni isteklerinin dikkate alınmasını talep etti. Lord Curzon, 4 Nisan tarihinde verdiği cevapta: “görüşmeler sırasında Ermeni isteklerinin görüşülme şansı olmadığını ancak fırsatlardan yararlanmaya çalışabileceklerini” belirtti. 25 Nisan tarihinde yapılan yeni teşebbüsler de olumlu sonuç vermedi. (14) Ermeniler iyice sertleşmeye başladılar. 10 Mayıs 1923 günü Rus delegesi Verevski bir suikastle öldürüldü. (15) Türk Heyeti’de tehdit altındaydı, Yunan ve Fransızlar tarafından bazı Ermeni teröristlerin yıkıcı faaliyetlerde bulunmak üzere teşvik edilerek Türkiye’ye gönderildiği bilgilerinin alınması üzerine; Lozan’daki Türk Delegasyonu Konferans Sekreterliğine, 12 Mayıs’ta bir not gönderdi. Birkaç gün sonra Almanya’da teşkilatlanmış Hınçak ve Taşnak örgütlerinin Türk Delegasyonunu öldürmek için Almanya’ya iki grup gönderdiği öğrenildi. 16 Mayıs’da İsmet Paşa Lozan’daki İngiliz, Fransız ve İtalyan Delegasyonuna durum hakkında bilgi veren ve protesto eden birer mesaj gönderdi. İstanbul’daki Ermeni Patriği de kaderlerinin Türklerle birlikte olacağı anlamına gelen bir telgraf gönderdi. (16) 
Lozan’dan sonra Ermeni meselesinin ağırlık merkezi ABD’ye kaydı. Orada Ermeni Lobisi tamamen “tek kale”ye oynuyordu. Ermeni görüşleri dışında bir tek ses, bir tek yazı bulmak hemen hemen imkânsızdı. Türkiye ile ilgili olumlu gelişmeler havada buhar edilip uçuruluyor, Türkler aleyhindeki düşünceler, görüşler, yakıştırmalar, yazılar büyük teşvik ve destek görüyordu. Meselâ Lozan’da Türkiye ile ABD arasında 6 Ağustos 1923’te bir Dostluk ve Ticaret anlaşması imza edilmişti. Bu anlaşmanın Kongre’de tasdik edilmemesi için Ermeniler büyük bir Lobi faaliyetine giriştiler. Demokrat Parti bu konuyu seçim kampanyasına bile dâhil etti. Neticede anlaşma ABD Senatosunda 19 Ocak 1927’de yapılan oylamada 2/3 ekseriyetten 6 oy eksiği ile reddedildi. (17) 
Barış antlaşması bütün zorluklara rağmen 24 Temmuz 1923 günü imzalandı, böylece Ermenileri son 50 yıl içinde en fazla harekete geçiren “Büyük Ermenistan” hayali tarihin sayfalarına gömülmüş oldu. Ancak Türk heyeti Lozan’da çok büyük sıkıntılarla karşılaştı, hemen hemen tüm batı dünyası ile mücadele etme mecburiyetinde kaldılar. Tarafsız bir yazar G.L. Ellison, orada da olayları yakından izlemişti. Anılarından kısa bir bölüm sunarak Lozan konusunu kapamak istiyoruz. 
“Kuşkusuz ilk elden bilgi edinmenin güçlüğünden dolayı, pek çok insan Türklerin aleyhinde olmuştur. Meselâ Rıza Nur, ‘Ermenilerin ulusal yurdu’ saçmasını saatlerce sabırla dinledikten sonra, gerçeği söylemesine izin verilmeden büyük bir ruh kırıklığı içinde konferans odasını terk etmişti. Gerçek, önemli konular üzerinde bilgi veremedikleri zaman gazeteler ‘nefret alevlerini’ Türkler aleyhine körüklemek ya da suçlama parmağını onlara çevirmek için hesaplı ve birkaç gereksiz ayrıntıyı büyütmeye hazırdırlar. Gazeteler belki de hiç yapılmamış küçük hatalar için sütunlar doldururken, hayati önemdeki sorular basında hemen hemen bütünüyle ihmal edilmektedir ve atak Asyalıların içi acı bir nefretle dolmaktadır.” (18) 
“Milletler Cemiyeti’nin kendi basının şerefli ve tarafsız başkanı şunu bildirmektedir. ‘Biz Yunan ve Ermeni propagandasının gerçek değerini yakaladık, sonuçta Türklere sempati duyduk’ Böyle bir pişmanlık çok geç ama belki yine de akıllı bir politika güdülmesine yol açabilir.” (19) 
Bayan Ellison İsmet Paşa’nın şikâyetlerini de şu sözlerle naklediyor: 
“Biz barış için elimizden geleni yapıyoruz. Fakat bir ulusun, diğer bütün devletlere karşı koyması çok zordur. İsteyerek ya da istemeyerek bizim ulusal amaçlarımızın, bizim için ne anlama geldiğini göremiyorlar. Onların Yunanlılara ve Bulgarlara teklif etmeyi akıllarından geçiremeyecekleri şartları, gururlu bir ulus olarak bize nasıl kabul ettirebilirler.” (20) 

DİPNOTLAR:
(8) Ermeni Sorunu, S.56 (Hizmete Özel, Önsöz Kâmuran Gürün, 29 Nisan 1981). 
(9) Dr. Rıza Nur, Hayat ve Hatıratım, İstanbul –1968; Dr. Rıza Nur’un Lozan Hatıraları, S.115-116 (Boğaziçi Yayınları, İstanbul-1992); Ömer Turan, The Armenian Question At The Lousanne Peace Talks, s.222 (The Armenians in The Late Ottoman Period, Edited BY Türkkaya Ataöv, Ankara –2001). 
(10) Ömer Turan, a.g.e., S.222.
(11) Bilâl Şimşir, Lozan Telgrafları Vol. 1.p.192 (Türk Tarih Kurumu, Ankara – 1998). 
(12) Aynı Eser, Vol. 1. S.229-230.
(13) Dr. Rıza Nur’un, Lozan Hatiraları, s.102-106, İstanbul, 1991. 
(14) Ömer Turan, a.g.e. S.234.
(15) A.N. Karacan a.g.e., S.285.
(16) Aynı Eser, S.234-235.
(17) Ermeni Sorunu, S.59-49.
(18) G.M. Ellison, An English Women S.302.
(19) Aynı Eser, S.322.
(20) Aynı Eser, S.315.


Dr. M. Galip Baysan


http://haberguncel.blogspot.com.tr/2013/07/lozanda-ermeni-meselesi-nasil-ele-alndi-2-galip-baysan.html

..