1895 MARAŞ ERMENİ OLAYLARI ve AMERİKALI MİSYONERLER., BÖLÜM 2

1895 MARAŞ ERMENİ OLAYLARI ve AMERİKALI MİSYONERLER., BÖLÜM 2

Söz konusu kitapların nakledildiği sandıklarda 28 Kasım 1894 tarihinde yapılan aramada çıkan evrakta, Amerikan Koleji öğretmenleri Lee ve Mikalem'in Osmanlı Devleti aleyhinde ve Ermenistan adıyla müstakil bir devletin kurulması için Amerikan ve İngiltere halkının Ermenileri tahrik ve teşvik maksadıyla yaptıklarını anlatan belgeler ortaya çıkarılmıştı15.
Amerikalı misyonerler, askeri ve sivil idarecilerin kendilerini sıkı takip etmeleri ve her şüpheli davranışlarını göz altında bulundurmaları üzerine iyice zor durumda kalmışlardı. Bunun üzerine konsolosları aracılığıyla mahalli idarecileri Osmanlı yönetimine ve Avrupa kamu oyuna şikayetten geri kalmadıkları gibi dikkatleri başka yönlere çekmek için güvenlik kuvvetleri hakkında asılsız iftiralara da başlamışlardı. 
Mektuplarının açıldığı ve bir askerin Maraş Amerikan Kız Kolejinde okuyan iki genç kızı kolejin avlusuna kadar takip ve taciz ettiği yönünde şikayetlerini dile getirmeye başlıyorlardı 16.

Maraş Amerikan kolejindeki kız öğrencilerin Türk askerleri tarafından taciz ve takip edildikleri yönündeki şikayetlerin aslı 5 Mart 1895  tarihinde Maraş Mutasarrıflığı tarafından araştırıldığında şöyle ilginç bir durum ortaya çıkmıştır. Osmanlı zaptiyeleri Kolej etrafındaki gözetimini ve baskısını arttırınca Kolej Müdürü Lee, önce Türk subaylarını; " Askerleriniz okulumuzun etrafında ve civardaki bahçelerde çak  durur ve dolaşırlarsa iftiraya uğrayabilirler.." şeklinde ikaz etmeye çalışmış ve hemen ardından, kolejin etrafındaki güvenlik çemberinin
gevşemesi için bizzat kendisi iftiralara başlayarak, askerler Kolej öğrencisi kızlara sarkıntılık ve taciz ediyorlar şeklinde Amerikan  konsolosluğunu yardıma çağırıyordu 17.

Osmanlı jandarmalarının Maraş'ta tedbirlerini sıklaştırmalarına rağmen Yabancı rahiplerin, özellikle Fransisken rahiplerinin evlerinde ve  okullarının mahzenlerinde silah bulundurduklarına dair ihbarlar alınıyordu 18.

Alınan bütün önlemlere rağmen Maraş'ta Ermeni olaylarının patlak vermesi kaçınılmazdı. Çünkü Ermeni cemaat ve cemiyetleri ileri gelenlerinin ve Yabancı misyonerlerin bunlara yaptıkları yardımlar, yurt dışında yayımlanan gazeteler deki haberler Ermeniler lehine ve Osmanlı Devletini zor durumda bırakan bir hal almıştı. Ekim 1895 tarihinde olaylar patlak verdi ve kısa sürede bastırıldı. Hatta Amerika Osmanlı Devletindeki vatandaşlarını korumak maksadıyla, dostluk gösterisi şeklinde Marblehead gemisini Doğu Akdeniz'e göndermişti. 
Öte yandan Avrupa Devletleri Maraş ve havalisinde Ermeniler lehine ıslahat yapılması için Osmanlı Devletini zorlamış ve 19 Ekim 1895 tarihinde ikna etmişti 19.

Amerikalıların 1895 Maraş Ermeni olaylarındaki etkileri, müdahaleleri ve Ermenilere yaptıkları vaatlere bir diğer örnek de 3 Kanunuevvel 1311 (15 aralık 1895) tarihinde yakalanan, Maraş ermeni Fesat komitesi reisi ve Kırklar Kilisesi Baş Papazı Dernihabetyan Dirgovan'ın polis dairesinde alınan ifadesidir.

Dernihabetyan, polis dairesinde alınan ifadesinde, yukarıda adından sıkça söz ettiğimiz Maraş Amerikan Kız Koleji Müdürü Lee ile ilişkisinin sorulması üzerine; Amerika'daki Ermenilerin ricası üzerine Amerikalılar ve İngilizlerin Berlin Konferansının 61. maddesi gereğince Osmanlı Devletindeki Ermenilerin hamisi olduklarını ve Ermenileri sadece Türklerden değil Kürt ve Çerkeslerden de koruyacaklarına dair söz verdiklerini söylüyordu. Yine Dernihabetyan aynı ifadesinde kendisine gelen bazı mektupların ve bu mektuplarda yer alan gazete 
kupürlerinin ne mana ifade ettiği sorulduğunda: "... İngiltere'nin sabık Başvekili Glaldston evvelce İngiltere'de teşekkül itdiğini 'arz itdiğim meclisde dimiş ki Türkiye Hükümeti dört şey üzerine mü'essisdir.

Birinci rüşvet, ikinci haksızlık, üçüncüsü ie'addî ve zulm, dördüncüsü Ermenileri mahv itmekdir. Şu hâlde Ermenilerin muhâfazasıyla ıslâhatın icrasına İngiltere hükümetince çalışmalıdır." şeklindeki Gladston'un bir nutku olduğunu söylüyordu. Devamında da; Amerikalı Mekalim ve Mister Lee'nin yanma devamlı giderek onun evinde toplantılar düzenlediklerini, Avrupa'dan haberleri onlar aracılığıyla aldıklarını söylüyordu. Hatta kendisine Zeytun ve Maraş'taki olayların nasıl ve kimin emriyle çıkarıldığı sorulduğunda; önceleri İskenderun vasıtasıyla 
Amerika ve İngiltere ile haberleşildiğini ancak Baron Agasi'nin gelmesi üzerine olaylara, merkezden yani Londra'dan verilen emir üzerine başlandığını itiraf ediyordu 20.

Yine Maraş'ta Ermenilerin Türklere karşı tutumunu ortaya koymak bakımından, Ermenilerin Maraş ve Halep bölgesinde söyleye geldikleri aşağıdaki üç şarkı bunun en somut örneğini teşkil etmektedir. Ermenilere âit bu üç şarkı Halep'teki Fransız konsolosu tarafından Fransızcaya çevrilerek Paris'e yollanmıştır.


Üç Şarkının Tercümesi

I Halep, 8 Ocak 1892

Savunalım kendimizi
Kanımızı emen Türkler'e karşı
Şiddetle savunalım
Ve kurtaralım kendimizi.
Seyirci kalıyor bizim sefaletimize
Bulgar'ın hâmisi Avrupalı,
Vatan sevgisiyle
Beslesin Ermeni anneler çocuklarını
Bir de İngiliz Gladston'a
Sevgi hisleriyle...
Ey Amerika'yı mekan tutan hürriyet
Unutma Ağrı dağını
Bu dağda Haikos soyundan geleni unutma
Ona da yardım et.


II Halep, 22 Ocak 1892


Uyumayınız
Genç Hıristiyanlar
Alınız silahlarınızı
Kız kardeşlerinizin yardımına koşunuz
Savununuz onların kirlenen namusunu.
Siz ey zavallı Ermeniler
Seçmediniz mi hâlâ
Çocuklarınızı zafere götürecek komutanları Seçmedinizse eğer utanın, utanın...


III Maraş, 17 Ocak 1898


Pek utanç verici oldu sonu babamın
Öldü yatağında Türkler'le savaşmadan
Bense hiç layık değilim Zeytunli adına
Çünkü ancak üç Türk öldürdüm.
Böyle ölmek istemiyorum
Birçok Türk'ü öldürmeden
Ölmek, ölmek istemiyorum.


Bu Üç Şarkı tahlil edildiğinde ortaya çıkan sonuçları şu şekilde sıralamak mümkündür:

1- Ermeni komitacıları, misyonerleri ve şâirleri bu tür şarkılarla Ermeni halkına özellikle yeni yetişen genç nesillerine Türk düşmanlığını aşılamak istiyorlar.

2- Türklere karşı nefret, kin ve düşmanlık hisleriyle doldurdukları Ermenileri Osmanlı Devleti'ne, kanunlarına ve Müslüman Türk halkına karşı isyana davet etmektedirler.

3- Ermeni komitacılarının, giriştikleri veya girişecekleri isyan hareketinin sonucundan da emin olmadıkları anlaşılıyor. Zira kendi güçlerine ve halklarına tam güvenemiyorlar. Bu yüzden Avrupalılara ve Amerika'ya sesleniyorlar. Onlardan yardım bekler psikozu içindeler. 
Dolayısıyla bir taraftan Türklere meydan okuma, öbür taraftan da Avrupalılara dönüp, ne olur Bulgarları kurtardınız, bizi de kurtarın gibi cesaretsiz bir tavır sergileyerek çelişki içine düşmüş oluyorlardı.

Bu çelişki veya ikilem Ermenileri ele vermektedir. Şöyle ki; Ermenilerin maksadı Osmanlı Devleti'ne karşı bir istiklâl savaşı vermek değil, fakat isyanla, suikastla, yağma ile Hıristiyan Avrupa'nın dikkatini çekerek Avrupalılara Anadolu'da zorla sun'i bir Ermenistan devleti kurdurmak tı. Onun için daima olay çıkartmışlardır. Bununla beraber Avrupalı devletler, henüz millet olamamış, belli bir bölgede oturmayan, nüfusu ve coğrafyası belirsiz olan Ermenilere devlet kurmakta tereddüt etmiştir.

4- Bu şarkılar Ermenilerde vatan şuuru olmadığını da göstermektedir. İngiliz başkanı Gladston'a olan sevgiyle, vatan sevgisini eşit tutmaktadır. Bu da gösteriyor ki, Ermeniler kendilerini himaye edecek, kendilerine devlet kuruverecek bir hami arıyorlar. Ayrıca bu Gladston sevgisi de İngiltere'nin Ermeni olaylarındaki payını göstermesi bakımından önemlidir.

5- Ermenilerin Türkleri öldürdüklerini, ancak kâfi derecede Türk öldürmedikleri için üzüldüklerini görüyoruz. Bu da Ermenilerin masum olmadığını gösteriyor.

6- Ermenilerin, kendilerini zafere götürecek lider veya devlet adamı niteliklerine sahip bir kimseyi bulamadıkları anlaşılıyor. Bu yüzdendir ki, kendilerini komitacılıktan kurtaramamışlar ve daima komitacı usulleriyle başarıya ulaşmaya çalışmışlardır. Bu usulün iyi bir yol olmadığını da tarih Ermenilere acı bir şekilde öğretmiştir.


Türkler aleyhine sokaklarda, dini ayinlerde Ermeniler tarafından söylenen bu tür şarkılar ve Ermeni komitelerin isyan hazırlıkları psikolojik zeminde Türk-Ermeni ilişkilerini gerginleştirdi.
Bunun ilk sonucu 1895-1896 Zeytun ve Maraş isyanı oldu. Bu isyandan sonra Ermeniler yine de boş durmadı. Bu sefer daha geniş çapta hazırlıklara başladılar. Bu hazırlıklar 1909'a kadar devam etti ve neticede Adana isyanı patlak verdi. Ermenilerin bu hazırlıkları ve faaliyetleri neydi?

Bunları şu şekilde sıralamak mümkündür:

1. Hınçak ve Taşnak komiteleri bölgede (Adana-Maraş-Cebel-i Bereket) teşkilatlanmaya ve propagandaya hız verdiler.

2- Ermeni din adamları ve Avrupalı - Amerikalı misyonerler kilisede, okullarda Ermeni cemaatine Müslüman ve Türk düşmanlığını aşılamaya devam ettiler.

3- İsyan hazırlıkları için para lazımdı. Bu maksatla Avrupa'da, A.B.D.'deki Ermeniler para toplayarak bölgedeki komitelere yolluyorlardı. Buna ilaveten Adana-Maraş bölgesindeki zengin Ermenilerden zorla para alıyorlar ve vermeyenler öldürülüyordu.

4- Özellikle Adana bölgesinde Ermeni nüfusunu artırma, diğer bölgelerden buraya Ermeni göçünü teşvik ediyorlardı ve hatta pek çok insanı getirtmişlerdi de. Bunlar arasında meşhur Ermeni isyancıları, sosyalist, anarşist, milliyetçi Ermeni liderleri de vardı.

5- Yeni gelen Ermenileri yerleştirmek ve fazla araziye sahip olmak için Adana bölgesinde toprak ve bina gibi gayr - i menkul mal satın alımına hız verdiler 21.

Sonuç olarak; Ermeni çeteleri Amerikalı ve diğer yabancı misyonerlerden aldıkları her türlü maddi manevi yardım ve en önemlisi cesaretle Müslüman Türk ahaliyi katletmeye, köyleri yakıp yıkmaya başlamışlardı. Dışarıdan aldıkları taktik ve destekle de daha organize bir şekilde devlete karşı isyan hareketlerini arttırarak devam ediyorlardı. Maraş ve Zeytun isyanları sonunda bölgedeki amerikan misyonerleri Ermeni köylerine bizzat yardım etmişlerdir. Türk köyleri ise harap vaziyette kalmışlardı. Buna rağmen, ermeni komiteleri Avrupalı devletlerin ve Hiristiyan misyonerlerin maddi ve manevi desteğinden cesaret alarak Türklere karşı nefret ve düşmanlık duygularını yaymaya ve yeni bir 
isyan için hazırlıklara devam ettiler.

DİPNOTLAR;

1 Amerikalı Misyonerlerin ve özellikle ABCFM'nin Anadolu'daki faaliyetleri hakkında bakınız; Düşen İnce Erdoğan, "Amerikalı Misyonerlerin Ermeni İsyanlarının Çıkmasmdaki Etkileri", Süleyman Demire! Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 9, Isparta-Arahk-2003, ss. 147-166.
2 Ayten Sezer, "Ermeni Meselesi ve Misyonerler", Yeni Türkiye, ermeni Meselesi özel Sayısı, sayı: 38, cilt: II, Mart-Nisan 2001, s. 964-965.
3 İlknur Polat Haydaroğlu, Osmanlı İmparatorluğu 'nda Yabancı Okullar, Kültür Bakanlığı Yay. Ankara 1990, s. 141.
4 Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Bâbıâlî Evrak Odası Sadaret Evrakı Mektubi Kalemi, Mühime (A.MKT.MHM.), 715/8,Lef: 3, 5.
5 BOA, A.MKT.MHM., 715/8, Lef: 11.
6 Maraş Sancağında kazalarıyla beraber 1898 tarihinde toplam nüfus 153020, bunların 123799'u Müslüman, 15000'i Gregoryen Ermeni, geri kalanı da diğer unsurlardı. 1898 Halep Vilayeti Salnamesi; Yine aynı tarihte (1898) Maraş merkezinde ise 52000 olan toplam nüfusun 32000'i Müslüman geri kalanı Ermeni, Süryani, Keldani, İsraili idi. Şemseddin Sami, Kamusu'l-Alam, cilt 6, s. 4262.

7 BOA, A.MKT.MHM., 715/8, Lef:4.

8 BOA, A.MKT.MHM., 713/30, Lef: 1-16.
9 BOA, A.MKT.MHM., 616/1, lef: 1-8
10 BOA, A.MKT.MHM., 616/1, lef: 9-10.
11 BOA, A.MKT.MHM., 701/14, lef: 1-2. Dahiliye Nezaretinden Sadarete yazılan, 19 Kanunusani 1310 (31 Ocak 1895) tarihli ve Sadaretten 
Halep Vilayetine yazılan 26 Kanunusani 1310 (7 Şubat 1895) tarihli şifreli yazı.
12 BOA, A.MKT.MHM., 701/14, lef: 19.
13 BOA, A.MKT.MHM., 701/14, lef: 12.
14 "... .25 kanunuevvel 1310 tarihli telgrafında mütalaasının dahi malum-1 alileri olacağı veçhile bu gibi şeylerde gayet vakitli ve ihtiyatlı davranılarak ve şüpheli eşhasın hal ve hareketleri kendilerine sezdirilmeyecek surette nazar-ı teftiş ve tefehhüste tutularak hükumetçe haklarında icra kılınacak muamelata esas ittihaz edilebilecek ve hiçbir tarafta itirazına meydan vermeyecek surette kavi ve kafi ola ve berahiyet-i kanuniye elde edildikten sonra muamelata itibar edilmek dahi bilahare tedbir-i şedide ittihazına mecburiyet hasıl olmamış ve bir 
takım kıyl-ü kal vuku bulmaması içün bunları efkar-ı sakimeden vazgeçirecek istimale! çarelerini dahi düşünmek levazım-ı hükümet ve siyasetten olup yoksa gereken usulen bil-muayene imrar olunan bir sandığın tekrar muayenesine ve esbab-ı zaife ite yerli ve ecnebi bir takım eşhasın hapis ve teb 'id gibi ağır cezalarla tecziyesine kalkışmak muvafık-ı kanun ve kaide olmadıktan başka Avrupa matbuatınca bir çok neşriyat-ı bed-hevahaneye sebep oldukta bu yüzden Babıali 'ye dahi mütevaliyen müracaat ve şikayat vuku bulmakta olduğundan o gibi ittihaz hakkında o yolda ve menafi devletin mahvını temin edecek ve ifrazat ve şikayata ser- deşte viremiyecek suretle ifayı muamele edilmesi.:', 
15 BOA, A.MKT.MHM., 701/16, lef: 1-4.
16 BOA, A.MKT.MHM., 701/18.
17 BOA, A.MKT.MHM., 701/19, lef: 3.
18 BOA, Y.PRK-ASK, 107/86.
19 BOA, A.MKT.MHM., 701/14, lef: 1.
20 Recep Karacakaya, Kaynakçalı Ermeni Meselesi Kronolojisi (1878-1923), Başbakanlık Devlet Arşivleri Yay., İstanbul 2001, s. 36 37.Y.PRK.ZB,   17/29.
21 Bayram Kodaman, Ermeni Macerasıflarihi ve Siyasi Bir Değerlendirme), İsparta 2001, s. 78-82; Bayram Kodaman, "Üç Ermeni Şarkısı", Ermeni Meselesi Üzerine Araştırmalar, Yayına Haz: Erhan Afyoncu, İstanbul 2001, s. 111-115.


 ****

1895 MARAŞ ERMENİ OLAYLARI ve AMERİKALI MİSYONERLER., BÖLÜM 1

1895 MARAŞ ERMENİ OLAYLARI ve AMERİKALI MİSYONERLER., BÖLÜM 1

KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU, 

Hasan Babacan
*Yrd.Doç.Dr., Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü öğretim Üyesi, İSPARTA.


Bilindiği üzere Osmanlı Devleti farklı etnik köken ve dini inanışa sahip unsurların bir arada yaşadığı bir ülke idi. Osmanlı'yı meydana getiren bu unsurlar önceleri hiçbir şekilde etnik kökenleriyle anılmazlar, dini ve mezhep ayrılığı temelinde ayrı bir millet olarak nitelendirilirlerdi.
Dolayısıyla bu unsurlar, Türk, Rum, Bulgar, Ermeni, Arap olarak değil; Müslüman, Katolik,Protestan, Gregoryen, Ortodoks veya Yahudi 
olarak adlandırılırlardı. Bu topluluklar kendi dillerini konuşmakta, kendilerine ait dini ve eğitim kurumlarını açmakta serbestlerdi.
Osmanlının başlangıçta dini temele dayanan bu millet sistemi, Fransız İhtilalinden sonra ortaya çıkan milliyetçilik ve hürriyet fikirlerinin etkisiyle XIX. Yüzyılın başlarından itibaren etnik temellere dayanmaya başladı. O güne kadar kendi dil, din ve kültürlerini koruyabilen azınlıklar, bu yeni düşünce akımlarından ilk etkilenen unsurlar oldular. Çünkü, bu unsurlar daha çok ticaretin yanı sıra, Osmanlı yönetimi içinde diploması, basın yayın ve tercüme işleriyle uğraşmaları ndan dolayı batılılarla daha yakın ilişki içerisinde olma imkanlarına sahiptiler. 
Bu nedenle milliyetçi ve hürriyetçi fikirleri daha yakından takip edebiliyorlar ve daha çabuk etkileniyorlardı.

Öte yandan sanayi inkılabıyla Avrupa'da başlayan sömürgecilik faaliyetleri, Orta doğu, Asya ve Uzak doğu üzerinde yoğunlaşan yeni sömürge arayışlarında, batılı Emperyalist devletler tarafından, Osmanlı toprakları önemli bir merkez ve atlama taşı olarak görülüyordu. Düvel-i Muazzama denilen dönemin büyük devletleri sömürgeci politikalarını rahatça gerçekleştirmek için " Şark Meselesi " adı altında felsefi bir kılıf da bulmuşlardı.

Emperyalist devletler Şark Meselesi'ni kendi lehlerine halledebilmek için Osmanlı tebaası durumundaki azınlıkları, onların milliyetçilik ve Osmanlı'ya karşı hürriyetçi duygularını tahrik ederek yönlendiriyorlardı. Böylece Türkleri Avrupa'dan sonra da Anadolu'dan çıkarıp atabileceklerdi. Coğrafya yakınlığı dikkate alınarak başta Rusya olmak üzere İngiltere ve diğer Avrupa devletleri Balkanlar, Ortadoğu ve Akdeniz'e hakim olabilmek için bu bölgelerde kendilerine yandaş olabilecek toplulukları etkilemek amacıyla bu unsurları önce misyonerler
aracılığıyla dini yönden sonra da siyasi yönden kullanmaya başladılar.

Osmanlı Devleti'ni kendi emelleri doğrultusunda parçalamak isteyen Emperyalist Avrupa devletleri, misyonerleri, tüccarları siyasi ve askeri güçleri gibi her türlü imkanı kullanarak azınlık milliyetçiliği temelinde hareket ederek emellerine yaklaşmaya başlamıştı. 
Bunun ilk göstergesi olarak Balkanlardan başlayan bağımsızlık hareketleri göz önünde tutulduğunda, Sırp İsyanı, Mora İsyanı ve bunların ardından Doğu Anadolu'da Ermeni meselesinin ilk kıvılcımlarının belirmesi yönündeki kronoloji dikkat çekici ve hızlı bir seyir takip eder. 
Şark Meselesini halletmek sloganıyla hareket eden düvel-i muazzama, Balkanlardaki Hıristiyan unsurları Osmanlı Devletinden kopardıktan sonra bütün ilgilerini Doğu Anadolu'daki Ermenilere yönlendirmişlerdi.

Özellikle Balkanlardaki azınlıkların başarısı Ermeniler için önemli bir örnek teşkil ediyordu. Balkanlardaki unsurlar milliyetçilik duygularıyla Osmanlı'ya karşı giriştikleri bağımsızlık mücadelesinin ardından, yüzyıllardır devlete bağlılıklanyla bilinen, devletin her türlü kademesinde görev alan, en mahrem bilgilerine bile vakıf olabilecek mevkilerde bile görev alan, hatta Osmanlı Parlamentosuna mebus olarak girdikleri görülen Ermeniler nasıl oldu da devlete karşı gelmeye, hatta XIX. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren ayaklanmalar çıkarmaya başlamışlardı? 
Bu sorunun cevabı batılı misyonerlerin Ermenilerin yoğun olarak yaşadıkları bölgelerdeki faaliyetlerinde ve Anadolu'nun coğrafi ve nüfus bakımından kritik bölgelerinde açtıkları yabancı okullarda aramak gerekir.

Görünüşte dini maksatlarla faaliyet gösteren misyonerlerin, zamanla siyasi, ekonomik, sosyal ve idari alanlara da müdahale ettikleri de görülmüştür. Kendilerini kilisenin ve incilin hizmetkarı olarak adlandıran misyonerler, emellerine ulaşmak için her yolu kullanıyorlardı. 
Bu amaçla gittikleri ülkenin dilini, dinini ve kültürel özelliklerini öğrenerek inceleyerek ona göre hareket ediyorlardı. 
Bu nedenle misyonerler, bazen bir doktor, öğretmen, din görevlisi ve hatta barış gönüllüsü olarak faaliyetlerde bulunabiliyordu. 
Dolayısıyla kendi gerçek amaçlarına ulaşabilmek için okul, matbaa, hastane gibi kurumlar açarak faaliyet alanlarını halka daha yakın olarak geliştiriyorlardı. Özellikle üzerinde durdukları kurumlar çeşitli seviyelerde açtıkları okul ve kolejlerdi. Çünkü eğitim yoluyla Hıristiyanlaştırmak ve kendi emellerine çekmek daha kolay olacaktı.
Ermeni Meselesi'ni Şark Meselesi'nin bir parçası olarak değerlendirerek hareket eden batılı güçler, dört bir yandan misyonerlerini onlar üzerine gönderiyorlardı. Ancak bu misyonerlerin her biri Gregoryen olan Ermenileri kendi mezheplerine çekme gayreti içinde idiler. 
Şöyle ki, Fransızlar Katolikleştirmeye, Ruslar Ortodokslaştırmaya, İngilizler ve Amerikalılar ise Protestanlaştırmaya çalışıyorlardı. XIX. 
Yüzyıldan itibaren Almanların da Ermeniler için çalışan misyonerler gönderdiği ve eğitim faaliyetlerinde bulundukları görülmüştür.
Özellikle 1856 Islahat Fermanı'nın getirdiği vicdan hürriyeti prensipleri çerçevesinde mezhep değiştirme serbestliğinden de istifade ederek, 
her seviyede açtıkları okullarda eğitimi, Katolikleştirme ve Protestanlaştırmanın bir aracı olarak gördüler. Bu okulların en önemlileri, 1830 tarihli Türk-Amerikan Ticaret Antlaşması'na göre "en ziyade müsaadeye mahzar devlet" olma hakkını elde eden Amerikalılar tarafından açılmışlardı. Böyle üstün bir imtiyazı elde eden amerikan misyonerler, Osmanlı ülkesini baştan başa işgal etmişlerdi. Önceleri faaliyetlerini Yahudi ve Müslümanlar üzerine yoğunlaştıran Amerikalı misyonerler, bunlar üzerinde başarılı olamayınca Ermenilere yöneldiler. 
Osmanlı Devletinde faaliyet gösteren önemli Amerikan misyonerlerinden Cyrus Hamlin'in "Doğu'nun Anglo Saksonları" dediği Ermeniler onlar için en uygun hedefti. Osmanlı Devletinde Ermeni Meselesinin doğmasında ve Ermeni komitelerinin faaliyetlerini arttırarak silahlı eylemlere başlamasında bu dönemin Amerikan misyonerlerinin büyük rolü olduğu bilinen bir gerçektir.

Amerikalı misyonerler tarafından açılan okulların büyük bir kısmı 1810'da Boston'da kurulan ve kısaca "American Board" olarak anılan, American Board of Comissioners for Foreign Missions (ABCFM) adlı teşkilat tarafından açılmıştır. Bu teşkilatın ilk misyonerleri 1820 tarihinden itibaren başta İzmir olmak üzere kıyı şehirlerinden başlayarak Osmanlı ülkesinde boy göstermeye başlamışlardır. 
Osmanlı topraklarını faaliyet alanları olarak, Avrupa (Filibe, Selanik, Manastır), Doğu (Harput, Erzurum, Van, Mardin ve Bitlis) Batı  (İstanbul, İzmit, Bursa, Merzifon, Kayseri ve Trabzon) ve Merkezî Türkiye (Torosların güneyinden Fırat nehri vadisine kadar özellikle Maraş ve Antep illeri) olmak üzere dört misyon bölgesine ayırdılar 1.  XX. Yüzyılın başlarında Doğu, Batı ve Orta Türkiye 
Misyonlarına ait yaklaşık 20 bin öğrencinin öğrenim gördüğü 337 okul vardı 2.

1895 yılında patlak veren Maraş Ermeni olaylarında etkili olan Maraş Amerikan Kız Koleji ve bu kolejde görev yapan Amerikalı öğretmenler  önemli rol oynamış tır. Maraş'taki bu kolej 1882 yılında Merkezî Türkiye Kız Koleji adıyla hizmete girdi. Kolejin amacı; Adana, Antep, Maraş vb. şehirlerdeki orta dereceli okullardan gelen kız öğrencileri yetiştirerek, bu okulların öğretmen ihtiyacını karşılamaktı3.
Maraş ve civarında Türklerle Ermeniler arasındaki olayların başlangıcı 1854-55 yılları, yani Kırım Harbi dönemine rastlar. 

Rusya ile savaş halindeki Osmanlı Devletinin ve ordusunun bütün ilgisini Rus Harbine yönelttiği sırada Maraş havalisinde bazı aşiretlerle devlet güçleri ve Ermeniler arasında meydana gelen bazı kargaşalar bölgedeki olayların başlangıcı olmuştur. Bunu müteakip, Islahat Fermanının ilan edilmesinden sonra yine bölgede Ermenilere daha yumuşak davranıldığı, daha fazla imtiyazlar verildiği yönünde Müslüman ahalinin tepkisini çeken bazı olaylar ve özellikle İngiliz ve Fransız konsolosların olaylara müdahale etmeleri, Türk yöneticileri küçük düşürücü davranışlarda bulunmaları Maraş'ta gerginliğin daha da artmasına yol açan bir diğer etken olmuştu. Maraş'ta gün geçtikçe  artan Ermeni olayları, 1877-78 Osmanlı Rus Harbi'nin ardından imzalanan Ayastefanos ve Berlin antlaşmalarından Ermeniler, Rusya ve diğer Avrupa devletlerinin destekleriyle, Müslüman Türk ahaliye ve devlete karşı daha organize eylemler içerisine giriyorlardı. 

1895 yılına kadar Maraş'ta ve özellikle de Zeytun havalisinde, binlerce Müslüman Türk'ün ve Ermeni'nin ölümüyle sonuçlanan olaylar meydana gelmişti.
Çalışmamızda ağırlıklı olarak 1895 Maraş ermeni olaylarının patlak vermesinde etkili olan yabancı misyonerleri özellikle de Amerikalı misyonerlerin faaliyetleri ön plana çıkarılmaya çalışılacaktır. Bu bakımdan tabii olarak olayların başlamasından birkaç yıl öncesi meydana gelen bazı gelişmeler dikkatle incelenmelidir.

Ermeniler diğer şehirlerde olduğu gibi Maraş ve havalisinde de devlete karşı yaptıkları ihtilal denemesi yönündeki hareket ve eylemleri sonunda, devletin bölgedeki güvenlik güçleri tarafından şiddetle cezalandırılıyor lar dı. Ancak kendilerinin Müslüman Türk ahaliye yaptıklarını göz ardı ederek güvenlik kuvvetlerinin kendi isyanlarını bastırmak amacıyla yaptığı her türlü faaliyeti dışarıdaki yandaşlarına ve soydaşlarına, özellikle de Amerika ve diğer Avrupa ülkelerinde yaşayan Ermenilere aksi şekilde yansıtıyorlardı. Maraş ve havalisinde faaliyet gösteren misyonerler aracılığıyla aktardıkları bilgilerde, Osmanlı ordusunun sürekli olarak Ermeni ahaliyi katlettiği, köyleri boşaltarak yaktığı, Ermeni kızlarının evlerinden kaçırılarak ırzlarına geçildiği yönünde asılsız haberlerle Osmanlı aleyhinde kamuoyu oluşturmaya çalışıyorlardı. 
Tabiidir ki bu bilgiler Amerikalı misyonerler ve Amerikan ve İngiliz konsoloslukları aracılığıyla dışarıya, yani Amerika ve İngiltere'ye ulaştığı 
için bu hükümetler de Protestan mezheptaşlarının uğradığı bu zulüm karşısında Osmanlı Devleti'nin kısa sürede tedbir almasını ve suçluların yakalanarak cezalandırılmasını talep ediyorlardı 4. Bu iddiaların asılsız olduğu yapılan tahkikatta anlaşılmasına rağmen bu yöndeki haberlerin Amerika'da Women Journal gazetesinin 5 Nisan 1894 tarihli nüshasında yayımlanması üzerine oluşan tepkiler Amerikan halkı üzerinde Ermenilerin ezilmiş toplum olduğu yönündeki propagandalarının başarısını ortaya koyuyordu 5.

Ermenilerin Amerikalıları Osmanlı Devleti'ne doğrudan müdahalesini isteyen çığırtkanlıklarına rağmen Maraş'ta faaliyet gösteren Amerikalı misyonerlerin Boston'daki merkezlerine yazdıkları mektuplar ve bu mektuplar doğrultusunda, Nevvyork'ta yayımlanan Tribün gazetesinde çıkan haberlerde, Ermenilerin her ne kadar ihtilal hazırlığında iseler de, Maraş ve diğer Doğu Anadolu vilayetlerinde istedikleri başarıya ulaşabilecek nüfus çoğunluğuna sahip olmadıkları, nüfus olarak Müslümanlardan çok daha az oldukları 6, bu nüfusla da istenilen başarıya
ulaşamayacakları yazılıyordu.

Şimdilik tek çözüm yolunun Osmanlı Devletinden Ermeniler lehine ıslahatlar yapmasını istemek olacağı yönünde tavsiyelere yer veriliyordu. 
Bu arada Ermeni olaylarının Maraş bölgesinde artması üzerine Osmanlı güvenlik güçlerinin Amerikalı ve diğer misyonerlerin faaliyetlerini sıkı takip ettiği ve bazen de tutuklama yoluna gittiği, bu nedenle Ermeni komitelerine doğrudan yardım etmelerinin zaman zaman mümkün olmadığı yönünde, gelen mektuplar Amerika'daki gazetelerde yer alıyordu 7.


Öte yandan Maraş Amerikan Kız Kolejinde ve Antep, Adana gibi diğer illerdeki Amerikan okullarında görev yapan bazı Ermeni hocaların veya öğretmen kadrosunda görev yapan papazların Amerikan vatandaşı oldukları, hatta Ermeni fesat komitelerinde aktif rol aldıkları da ortaya çıkıyordu. Mesela; Hassa Kazası, Adana ve Cebel-i Bereket kazalarında Ermeni çetelerinin ve şüpheli papazların evlerinde yapılan aramalarda ele geçen evrak arasında çete elebaşları sayılırken, Antep kolej hocalarından ve Maraş'ta da görev yapan Agop Belilyan, 
Aleksan Bezciyan ve Maraş Kolejinde görevle Baron Simbad Gabriyan'ın adları geçiyordu. Bunun üzerine Halep Valisi Hasan Bey, 

2 Eylül 1894 tarihinde yaptığı bir tahkikatla bunların Amerikan vatandaşı olsalar da yakalanıp gerekli cezaya çarptırılacağını bildiriyordu 8.
Yine Maraş Amerikan Koleji hocalarından Kirkor Behisniliyan ve dört arkadaşı, Tarsus'a giderken 27 Aralık 1894'te, Adana'da üzerleri ve eşyalarının aranması sonucu ortaya çıkan mektup ve belgelerden Maraş ve havalisindeki Ermeni faaliyetleri hatta, Muş, Bitlis ve Sasun'daki gelişmeler hakkında bilgi taşındığı ortaya çıkmıştı 9. Hatta bu olay Adana İngiliz Konsolosunun Londra'ya verdiği bilgiler doğrultusunda, Londra'da Times gazetesinde 2 Aralık 1894 tarihli nüshasında Amerikalı bir misyonerin hapse atılması şeklinde, İngilizlerin 
olayı yine diplomatik olarak Osmanlı Devletinin aleyhine çevirme teşebbüsünde bulundukları anlaşılıyor. Ancak yine aynı günkü Dailynews gazetesinin nüshasında Osmanlı kuvvetlerinin Ermenileri Maraş, Zeytun, Bitlis ve Van'da katlettiği, Ermenilerin Osmanlı memurları ve zaptiyeleri tarafından mezalime uğradıkları yönünde haberler yer alıyordu 10.

Ermeni olaylarının memleketin dört bir yanında artarak devam etmesi üzerine devlet askeri tedbirlerin yanı sıra sivil tedbirler de alıyordu. 
Maraş'ta da Ermenilerin topluca ayaklanacaklar ı yönündeki bilgi ve haberlerin artması üzerine, inzibat tedbirlerinin yanı sıra mahalle muhtarları ve imamlar gibi yerli ahaliyi iyi tanıyan yabancıları tespit etmesi mümkün olan kimseler, gördükleri olağan üstü durum ve kişileri güvenlik güçlerine haber vermek hatta şüpheli gördükleri eşya, paket gibi şeylere müdahale yetkisine bile sahiptiler. Bu yöndeki bir örnek, Maraş Ermeni hadiselerinde önemli rol oynadıkları daha sonra yapılan soruşturmalarda da anlaşılan İngiliz Misyoner Lee ve Amerikalı 
misyoner Mikalem'in adlarının karıştığı bir olayda ortaya çıkmıştır. Ermenilerin yurt dışı ile bağlantısını misyonerler aracılığıyla yaptığı zaten biliniyordu.11 Ermenilere gelen her türlü gizli belge hatta silah ve patlayıcı ham maddesinin dolaşımı çoğunlukla misyonerler tarafından sağlanıyordu.

Uluslar arası anlaşmalar gereği yani kapütilasyonların yabancılara verdiği haklarla yurt dışından gelen mal ve eşyaları ülkeye girdiği 
gümrükte mühürleniyor ve hiçbir şekilde yerli makamlar tarafından denetlenemiyordu. Yukarıda sözünü ettiğimiz Amerikalı Mikalem ve 
İngiliz Lee'ye, İskenderun limanından ülkeye girdiği anlaşılan ve Antep üzerinden Maraş'a, evraklarında kitap ve çeşitli eşya olduğu bildirilen sandıklardan şüphelenilmiş ve mahalli görevlilerin şüphe ve ihbar üzerine yaptıkları aramaya söz konusu şahıslar karşı koymaya çalışmışlar ve Halep konsoloslukları aracılığıyla Osmanlı Hükümetine şikayette bulunmuşlardı. Söz konusu sandıklardan şüphelenilmesinin nedeni, içlerinde kitap bulunduğu yönünde beyanda bulunulmasına rağmen sandıkların şekillerinin kitap sandığına benzememesi ve barut kokuyor olmalarıydı. Sandıklar silah sandığı biçimindeydi. Bu durum söz konusu şahısların ifadelerinde, sandıkların içlerinde kitap ve 
şemsiye gibi çeşitli eşyanın bulunduğu yönünde idi. Şahısların büyük direnişine rağmen, sandıklardan çıkan koku üzerine yapılan aramada, sandıklarda barut ve patlayıcı madde olduğu ortaya çıkmıştır". Söz konusu sandıklarda ayrıca Amerika ve Avrupa gazetelerinde Türklerin Ermenilere zulüm ve işkence yaptıkları yönünde gazete kupürleri de ortaya çıkmıştır 12.

 Yine bu sandıklardan Misyoner Lee'ye Boston'dan gelen bir mektupta, Herald gazetesinden gönderilen parçaların mütalaası bildiriliyor ve Ermenilerin Maraş bölgesinde her an harekete hazır tutulmaları, Muş-Bitlis havalisinde hazırlıkların tamamlanmak üzere olduğu, Ermenilerin daha güneyde Arap bölgesinde de toplantılara başladıkları bildiriliyordu 13. Sadrazamlık bu ve benzeri olaylar karşısında Misyonerlerin konsoloslukları aracılığıyla hükümeti sıkıştırmalarına rağmen Halep vilayeti aracılığıyla Maraş'taki mahalli idarecileri tedbirli olmaları, bu tür olayları bahane ederek yabancı basının Osmanlı Devletine taarruzda bulunmasına meydan verilmemesi yönünde uyarıda bulunuyordu 14.
Yine yukarıda söz konusu Misyonerlere Katolik patrikliği tarafından gönderilen bazı kitapların yapılan incelemeler sonucunda usule uygun olarak nakledilmediği, gümrük evraklarının usulsüz ve gümrükte vurulan kurşun mühürlerinin oynanmış olduğu anlaşılıyordu. 


2. Cİ  BÖLÜMLE DEVAM EDECEKTİR,


..

ERMENİ TERÖR ÖRGÜTÜ: ASALA BÖLÜM 16

ERMENİ TERÖR ÖRGÜTÜ: ASALA BÖLÜM 16

EK-5 

Basın Yayın Organlarında Ermeni İddiaları 

T.C. Devleti’nin ASALA’ya yönelik politikasının farklı bir açıdan degerlendirile bilmesi amacıyla, uluslararası basın yayın organlarında ASALA ile siddetlenen Ermeni meselesi ve iddiaları ile ilgili yer alan olumlu/olumsuz haberlere iliskin bilgileri/istatistikler bu kısımda incelenmektedir. ASALA ile gündeme tasınan Ermeni iddialarının son yıllarda yabancı basın yayın organlarında nasıl yer aldıgının istatistiki bir degerlendirilmesi yapıldıgında, ilk dikkati çeken husus bu iddiaların en fazla, Türkiye'ye karsı geleneksel politikaları yakından bilinen Yunanistan, Rusya, Ermenistan ile Ermeni lobilerinin etkin oldugu Fransa'nın basın yayın organlarında yer alması olmustur. Ermeni iddiaları Ortadogu ülkelerinde ise en fazla Lübnan basını tarafından gündeme getirilmiş ve olumsuz bir yaklasım dikkati çekmistir, Türkiye'yi destekleyen tek medya Azerbaycan medyası olmuş ve iddiaları bilimsel açıdan çürüten birçok yorum göze çarpmıstır. 

Sözde Ermeni soykırımının yıl dönümü olarak kutlanan 24 Nisan tarihleri yabancı basın yayın organlarında çok geniş yer bulmuş ve Ermeni iddiaları bu vesileyle birçok televizyon programına, yorum ve röportaja konu olmustur. Özellikle Fransa, Belçika, talya gibi ülkelerde yayımlanan televizyon programlarında Ermeni kaynaklarından alındıgı bilinen uydurma katliam görüntüleri kamuoyunun bellegine kazınmış ve gerçek dısı bir karalama kampanyası yürütülmüstür. 

24 Nisan tarihinde Ermeni diasporasının etkinliklerine ve kutlamalarına geniş 
yer veren görsel ve yazılı medya organları Ermeni derneklerinin temsilcilerinin görüslerine de sık sık itibar etmisler, buna karsılık Türkiye'nin görüsleri hemen hemen hiç yer bulmamıstır. 

Ermeni iddialarının adeta sözcülügünü yapan Rusya basını olumsuz yaklasımı na karsın birkaç kez Türkiye Büyükelçiliginin tekzip yazılarını yayımlayarak bu konuda bir istisna olusturmustur. Ermeni iddialarına en fazla yer veren basın olarak dikkati çeken Fransız basını ise sadece Ermeni asılı Fransız politikacıların, Ermeni asıllı tarihçilerin ve Ermeni temsilcilerinin görüş ve propagandalarına yer vererek Sözde Ermeni soykırımını reddeden Bernard Lewis, Stanford Shaw, J. Mc Carthy gibi tarafsız tarihçileri ve bilim adamlarını görmezden gelmistir. 

Devlet Arsivleri Genel Müdürlügüne ulasan yabancı basın yayın organlarında yer alan haber/yorum/programlara iliskin 1999-2003 dönemine ait istatistiki bilgiler asagıdaki tablolarda sunulmustur. 1 

Tablo EK 5.1. Yayımlanan Haber/Yorumların Ülkelere Göre Dagılımı (1999) 

1 Yusuf Seki, Dış Basında Ermeni Meselesi (1999-2003), Ankara, Basbakanlık Basın-Yayın Enformasyon Genel Müdürlügü, 2004, s.182-191. 
Tablo EK 5.1'den de anlasılacagı gibi Ermeni meselesi 1999 yılında en fazla Fransa basını tarafından gündeme getirilmistir. Ermeni iddialarını destekleyen tutumlarıyla bilinen talya, Rusya, Yunanistan ve Kıbrıs Rum Kesimi basını Fransa'yı izleyen ülkeler olmuş ve Ermeni iddialarına geniş yer vermislerdir. 
Alman ve Amerikan basınının Ermeni iddialarına çok az yer vermesi de dikkati çeken bir baska husus olmustur. Ermeni iddiaları en fazla sözde Ermeni soykırımının yıldönümü olarak kutlanan 24 Nisan tarihinde gündeme gelmiş ve hemen hemen bütün Batı ülkeleri basın organları kutlamalara ve iddialara yer vermislerdir. 

Tablo EK5.2. Yayımlanan Haber/Yorumların Ülkelere Göre Dagılımı (2000) 

Ermeni iddialarının yabancı basın organlarında en fazla yer buldugu yıl 2000 yılı olmustur. Özellikle 2000 yılında baslayan sözde soykırımın çesitli ülkelerin parlamentoları tarafından kabul edilmesi konusunda çok sayıda haber ve yorum yayımlanmıstır. ABD’de sözde soykırım karar tasarısını Bill Clinton'un geri çevirmesi ABD basınında geniş yer bulmustur. Özellikle Fransa, Yunanistan ve talya basın organlarında yer alan yorumların ise tümü olumsuz ve yanlı olarak degerlendirilmistir. Lübnan basınında yer alan yorumların tümünün olumsuz olması ve Ermeni iddialarına diger Orta Dogu ve Arap ülkelerine nazaran daha fazla yer vermesi de dikkati çekici olmustur. 

Tablo EK5.3. Yayımlanan Haber/Yorumların Ülkelere Göre Dagılımı (2001) 

2001 yılı asılsız Ermeni iddialarının tanınması kampanyasının devam ettigi bir yıl olmuş ve Fransa parlamentosunun Ocak ayında sözde soykırımı bir yasayla kabul etmesiyle akıllarda kalmıstır. Fransa Ulusal Meclisinin ve Senatosunun "Fransa 1915 Ermeni soykırımını tanır” seklindeki tek maddelik yasa teklifini kabulüne Tablo EK5.3'te de görüldügü gibi basta Fransız basını olmak, üzere Rusya, ngiltere, Yunanistan ve Ermenistan basın organları geniş yer vermisler dir. Azerbaycan basını yine Türkiye'ye destek veren tek basın olmuş ve bazı yazarlar dönemin Cumhurbaskanı Haydar Aliev'i Türkiye'ye daha fazla destek vermeye çagırmıslar, hatta Azerbaycan'ın Fransa Büyükelçisini yasaya tepki olarak geri çekmesini istemislerdir. 2001 yılında yasanan bir baska gelisme de İsviçre Ulusal Parlamentosu’nun sözde Ermeni soykırımını tanıyan bir önergeyi geri çevirmesi olmustur. 
İsviçre basını önergeye geniş yer vermiş ve Türkiye'nin Bern Büyükelçiligi’nin görüslerini de yansıtmıstır. 


Tablo EK 5.4. Yayımlanan Haber Yorumların Ülkelere Göre Dagılımı (2002) 

Avrupa Parlamentosu’nun Türkiye'ye iliskin kararı, sözde Ermeni soykırımını konu alan Ararat adlı filmin gösterime girmesi ve Ermeni asıllı sinemacı Verneuir’ün ölümü 2002 yılında yabancı basın yayın organları tarafından ele alman konular olmustur. Bunu yanı sıra sözde soykırımın yıldönümü olarak kutlanan 24 Nisan tarihinde yasanan gelismeler de özellikle Avrupa basınında geniş yer bulmustur. Tablo EK5.4'deki istatistiklerden de anlasılacagı gibi Ermeni iddialarını konu alan haber yorumlarda önceki yıllara oranla bir düsüş oldugu da dikkati çekmistir. 

Tablo EK5.5.Yayımlanan Haber/Yorumların Ülkelere Göre Dagılımı (2003) 

Sözde Ermeni soykırımının tanınmasına iliskin bir karar tasarısının ABD'de yeniden gündeme gelmesi ve sviçre Parlamentosunun 16 Aralık 2003 tarihinde sözde soykırımı tanıması, 2003 yılında yasanan en önemli gelismeler olmustur. Aynı anda hem Temsilciler Meclisine hem de Senatoya sunulan Ermeni karar tasarısı özellikle ABD yazılı basınında geniş yer bulmustur. 2003 yılında yasanan bir baska gelisme de sviçre'nin Vaud (Vaux) Kantonu'nun sözde soykırımı tanıması olmustur. Türkiye'nin bu karara tepki olarak İsviçre Dısisleri Bakanının Türkiye ziyaretini askıya almasına İsviçre yazılı basını geniş yer vermiş ve Türk yetkililerin tepkisini okuyucularına duyurmustur. Fransız basını önceki yıllarda oldugu gibi Ermeni iddialarına yine geniş yer vermiş ve sözde soykırımın yıldönümü olan 24 Nisan tarihinde baskent Paris'te dikilen Ermeni anıtını konu alan yorumlara yer vermistir. 

Tablo EK5.6. 1999-2003 Yılları Arasında Yayımlanan Toplam Haber Yorum, Program ve Röportajların Ülkelere Göre Dagılımı 

1999-2003 yılları arasında yabancı basın yayın organlarında Ermeni iddiaları nı konu alan çok sayıda yorum ve haberin yayımlandıgı Tablo EK5.6'da görülmektedir. Yine tablodan da anlasılacagı gibi Fransa, soykırım iddialarına en fazla yer veren ülke olmustur. Fransız basınında yayımlanan ve yansız olarak degerlendirilen yazıların tümünün haber nitelikli oldugunu da vurgulamakta yarar görülmektedir. Dolayısıyla Fransız basını, son beş yılda. 
Ermeni iddialarım en fazla gündeme getiren basın olmustur. Rusya basını da, 
degerlendirme yapılan 5 yıl boyunca aynı çizgisini sürdürmüş ve menfi bir yaklasım sergilemistir. ABD basını soykırım iddialarına, agırlıklı olarak sözde Ermeni soykırımı tanıyan karar tasarılarının ABD Kongresine geldigi dönemlerde yer vermiş ve yazılı basında daha çok haber nitelikli yazılar 
yayımlanmıstır. Ermeni iddiaları konusunda en fazla yansız habere Amerikan 
basınının yer verdigi dikkati çekmektedir. Öte yandan, Azerbaycan basını 
dısında Ermeni iddiaları konusunda Türkiye açısından olumlu degerlendirile bilecek yorumların ABD yazılı basınında yer aldıgı da dikkati çeken bir baska husus olmustur. sviçre basını, sviçre Parlamentosu’nun sözde soykırımı tanıyan bir önergenin reddedildigi ve Vaud Kantonu'nun benzer bir önergeyi kabul ettigi dönemlerde soykırım iddialarına yer vermiş ancak, diger zamanlarda Ermeni iddialarını fazla gündeme getirmemistir.  İtalya basını ise Rusya ve Yunanistan basınının ardından menfi yaklasımıyla dikkati çekmiş ve yayımlanan yorumlarda Ermeni kaynaklı iddialar sık sık gündeme getirilmistir. Azerbaycan basını dogal olarak soykırım iddialarının karsısında yer alırken, Ermeni basını da iddiaları yayma gayreti içerisinde olmustur. Arap ülkeleri içerisinde Ermeni iddialarına en fazla yer veren ise Lübnan basını olmustur. Ermeni iddialarının son yıllarda giderek yayılmasında ve kabul görmesinde medyanın rolünün yadsınamayacagı düsünülmektedir. Asırı görüslü Diaspora Ermenileri Türkiye Cumhuriyeti'nin sadece savunmaya dönük çalısmalarını kat kat asan maddi ve örgütsel çabalarla, kitap, bülten, toplantı ve lobi faaliyetleriyle konuyu Batı kamuoyunun gündemine tasımıslar ve özellikle son yıllarda basın aracılıgıyla da büyük asama kaydetmislerdir. 
Avrupa'da normal, sıradan bir sahıs Ermeni iddialarını okudugu gazete ve izledigi TV kanallarından aldıgı bilgilerle yanlış da olsa ögrenmistir. Basın yayın organlarında yer alan yorumlar, görüntüler ve sözde tanıkların açıklamaları Ermeni propagandasının da etkisiyle basta Avrupa ülkelerinde olmak üzere geniş bir kamuoyu olusturmustur. Yabancı basın yayın organlarının bu iddialara olan ilgisinin bir tesadüf veya sadece önyargıya baglanamayacak kadar ciddi oldugu anlasılmakladır. 

1999-2003 yıları arasında yapılan arastırma ve incelemelerin sonucunda yabancı basının üzerinde durdugu iddialar ve bu iddiaların arka planında yer alan amaçları söyle özetlenebilir: 2 

1. Yahudi halkına Naziler tarafından uygulanan ‘Holokost' ile Ermenilere Osmanlı Devleti tarafından uygulanan ‘Tehcir’ arasında paralellik kuran ve her ikisini de aynı kategoride degerlendiren yorumlara sıklıkla rastlanmıstır. Böylece kamuoyunda ‘Ermeni Tehciri’ ile ‘Holokost’un aynı amaçla, aynı yöntemle uygulamaya konuldugu izlenimi verilmistir. 

2. Ermeni Tehciri sırasında hayatını kaybedenlerin sayısı sürekli degisiklik göstermis, bazı yayınlarda hayatını kaybedenlerin sayısının 2 milyonu astıgı ifade edilmis, tarihi belge ve bilgiden yoksun bu iddia 300 binlerden baslayarak milyonlar mertebesine ulasmıstır. 

3. Yayınlardaki tüm iddiaların tamamen Ermeni kaynaklı oldugu açıkça anlasılmıstır. 

4. Yaklasık 100 yıl önce cereyan eden bir tarihi olayın neden bu kadar yıl sonra gündeme getirildigi ve neden bu kadar zaman beklendigi sorusuna tatmin edici bir yanıt verebilen çıkmamıstır. 

5. Yayımlanan yorumların büyük bir bölümünde tarihçilerin görüslerine yer verilmemis, adeta yeniden yazılan uydurma tarih giderek gerçekmiş gibi algılan maya baslanmıstır. 

6. Sık sık Osmanlı arsivlerinin yabancılara açık olmadıgı iddiası gündeme getirilmistir. 

7. Sözde soykırımın mutlaka bir gün Türkiye tarafından kabul edilecegi tez ve iddiası oldukça sık bir sekilde dile getirilmistir. 

8. Sözde Ermeni soykırımı sırasında Kürtlerin Ermenilere yardımcı oldukları yönündeki iddialar dikkati çekmistir. 


2 Yusuf Seki, Dış Basında Ermeni Meselesi (1999-2003), Ankara, Basbakanlık Basın-Yayın Enformasyon Genel Müdürlügü, 2004, s. 194-195. 

2003 yılından günümüze kadar yukarıda isimleri zikredilen ülkeler çesitli vesilelerle sözde Ermeni soykırımı iddialarını sözde Ermeni soykırımın yıldönümü kabul edilen 24 Nisan tarihine yaklasıldıgı dönemlerde gündeme getirmis, bu konu özellikle ABD ve Fransa’da sıkça islenmistir. 
21 Nisan 2004 tarihinde, Kanada Avam Kamarası sözde Ermeni soykırımını tanıyan önergeyi kabul etmistir. Önerge, Avam Kamarası'ndaki (meclis) oylamada, Kanada Dısisleri Bakanı Bill Graham'ın Kanada'nın NATO müttefiki Türkiye'nin tepkisine yol açacagı gerekçesiyle yaptıgı tüm itirazlara ragmen, 68'e karsı 1 oyla kabul edilmistir. 3 2004 yılında ayrıca; Uruguay (26 Mart 2004), Arjantin (31 Mart 2004) ve Slovakya Parlamentosu (30 Kasım 2004) sözde Ermeni soykırımını tanıyan kararlar almıslardır. Hollanda Parlamentosu da, Hollanda Hükümetinden sözde Ermeni soykırımını tanımasını isteyen baglayıcı olmayan bir karar almıstır.4 
Güncel bir gelisme olarak, Fransa Meclisi genel kurulu, Sosyalist Parti'nin sundugu sözde Ermeni soykırımını reddetmenin suç sayılmasını öngören yasa teklifini 19'a karsı 106 oyla 12 Ekim 2006’da kabul etmistir. 

3 http://www.turkishembassy.com/TI/B/Condemn.htm 
4 Bilal N. Simsir, Ermeni Meselesi 1774-2005, Ankara, Bilgi Yayınevi, 2006, s.411-415. 

Teklifin yasalasması için Senato'nun da onayı gerekmekte olup, yasa 
teklifinin Senato'ya götürülme kararı ise hükümetin elinde bulunmaktadır.5 
İlk olarak 3 Aralık 1984 yılında ABD Kongresi’ne sunulan Ermeni tasarıları ve/veya Ermeni sorunu görüsmeleri, çesitli zaman aralıklarında, dünyadaki çesitli siyasi gelismeler çerçevesinde zaman zaman sekteye ugramış veya uykuya yatırılmış olsa da konu, 1984 yılından itibaren düzenli olarak ABD Kongresi’nde yeniden islenmeye baslamıstır. 30 Ocak 2007 tarihinde sözde Ermeni soykırım iddialarının, ABD Kongresi’nin alt kanadında tanınmasını öngören tasarı, Temsilciler Meclisi’ne resmen sunulmustur. Sunulan tasarı, 435 üyeli Temsilciler Meclisinde halen 140’dan fazla üyenin 
destek imzasını tasımaktadır. 

5 http://www.devletim.com/gundem.asp?konu=71 


KAYNAKÇA 

KİTAPLAR 

Anadol, Cemal. Tarih Boyunca Türk-Ermeni Meselesi. stanbul. Bilge Karınca, 2007. 

Azerbaycan Belgelerinde Ermeni Sorunu (1918-1920). Ankara,T.C. Basbakanlık Devlet Arsivleri Genel Müdürlügü,Osmanlı Arsivi Daire Baskanlıgı, Yayın No:28, 2001. 

Bal, İdris ve Mustafa Çufalı, Dünden Bugüne Türk Ermeni İliskileri. Ankara, Lalezar Kitabevi, 2006. 

Bal, İdris. 21. Yüzyılda Türk Dış Politikası, Ankara, AGAM Yayınları, 2006. 

Binark, İsmet. Asılsız Ermeni ddiaları ve Ermenilerin Türklere Yaptıkları Mezalim. Ankara, ATO Yayını, 1995. 

Binark, İsmet. Ermenilerin Türklere Yaptıkları Mezalim ve Soykırımının Arsiv Belgeleri. Ankara, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, Yayın No:92, 2001. 

Çelik, Hüseyin. Türkiye’nin Ermeni Sorunu. Yüzlesme - Çözüm. BDS Yayınları. 

Çitlioglu, Ercan. Yedekteki Taseron ASALA. Ankara, Ümit Yayıncılık,1997. 

Demir, Neside Kerem. Bir Sehid Anısına Tarihin Söyledikleri : Türkiye’nin Ermeni Meselesi. 3. Baskı. Ankara,1982. 

Ermeniler Tarafından Yapılan Katliam Belgeleri I (1914-1919). Ankara, T.C. Basbakanlık Devlet Arsivleri Genel Müdürlügü, Osmanlı Arsivi Daire 
Baskanlıgı, Yayın No:49, 2001. 

Ermetin, S. Kemal. Bitmeyen Soykırım. stanbul, Töre Yayın Grubu, 2003. 

Gaillard, Gaston ve digerleri. Farklı Yönleriyle Ermeni Sorunu. İstanbul, Nergiz Yayınları, 2005. 

Güler, Ali ve Suat Akgül. Sorun Olan Ermeniler. Ankara, Berikan Yayıncılık, 2003. 

Güner, Agah Oktay. Ermeni Soykırım Yalanında Tetikçiye Suçlama. Azmettiriciye “ Rica ” Politikası. Ankara, Oku-Yorum Yayınları, 2006. 

Gürün, Kamuran. Ermeni Dosyası. stanbul, Remzi Kitabevi, 2006. 

Halaçoglu, Yusuf. Ermeni Tehciri. stanbul, Babıali Kültür Yayıncılık, 2007. 

İlter, Erdal. Türkiye’de Sosyalist Ermenilerin Silahlanma Faaliyetleri ve Milli Mücadelede Ermeniler (1890-1923). Ankara,Turhan Yayınevi, 2005. 

Kantarcı, Senol ve digerleri. Ermeni Sorunu El Kitabı. Ankara, Ankara Üniv. Basımevi, 2003. 

Kantarcı, Senol ve digerleri. Ermeni Arastırmaları 1. Türkiye Arastırmaları Bildirileri II. Cilt. Ankara, ASAM-EREN Yayınları, 2003. 

Karacakaya, Recep. Ermenilere Yönelik Ermeni Suikastleri. stanbul, 47 Numara Yayıncılık, 2006. 

Karacakaya, Recep. Kaynakçalı Ermeni Meselesi Kronolojisi (18781923). İstanbul, T.C. Basbakanlık Devlet Arsivleri Genel Müdürlügü,Osmanlı Arsivi Daire Baskanlıgı, Yayın No:52, 2001. 

Kundakçı, Hasan. Emperyalizmin Kullandıgı Ermeniler. Ankara, Türkiye Gaziler Vakfı Yayınları No:4, 2001 

Laçiner, Sedat. Türkler ve Ermeniler. Bir Uluslararası İliskiler Çalısması. Ankara, USAK Yayınları, 2005. 

Nazım Pasa, Hüseyin. Ermeni Olayları Tarihi I. T.C. Basbakanlık Devlet Arsivleri Genel Müdürlügü,Osmanlı Arsivi Daire Baskanlıgı, Yayın No:15,1998 

Nazım Pasa, Hüseyin. Ermeni Olayları Tarihi II. Ankara, T.C. Basbakanlık Devlet Arsivleri Genel Müdürlügü,Osmanlı Arsivi Daire Baskanlıgı, Yayın No:15,1998. 

Osmanlı Belgelerinde Ermeni-Fransız liskileri III (1920-1922). Ankara, T.C. Basbakanlık Devlet Arsivleri Genel Müdürlügü,Osmanlı Arsivi Daire 
Baskanlıgı, Yayın No:66, 2004. 

Osmanlı Belgelerinde Ermeniler (1915-1920), Ankara, Devlet Arsivleri Genel Müdürlügü,1995. 

Osmanlı'nın Son Dönemlerinde Ermeniler. Ankara, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, Yayın No:94, Editör: Türkkaya Ataöv, 2002. 

Özcan, Tugrul. II. Abdülhamid Döneminde Orta ve Dogu Karadeniz'de Meydana Gelen Ermeni Olayları. İstanbul,Özbay Yayıncılık, 2007. 

Özçelik, İsmail. Ermeni Sorunu ve Gerçekler. Ankara, Gündüz Egitim ve Yayıncılık, 2005. 

Hikmet Özdemir ve digerleri. Sürgün ve Göç. Ankara, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, XVI. DizisiSayı:101, 2005. 

Özdemir, Hikmet. Arnold Toynbee'nin Ermeni Sorununa Bakısı. Türkiye Bilimler Akademisi, 2005. 

Özdemir, Hikmet. Salgın Hastalıklardan Ölümler. 1914-1918. Ankara, Türk Tarih Kurumu, 2005. 

Özkan, Zafer. Tarihsel Akısı çerisinde Terörden Politikaya Ermeni Meselesi. İstanbul, Kendi Yayını, 2001. 

Özoglu, Ali. Sifre Çözüldü. MASONLAR’DAN TÜRKİYE’YE KANLI HEDİYE. ASALA. PKK. İstanbul, Yenigüven Yayıncılık, 2005. 

Öztürk, Nazif. Azınlık Vakıfları. Ankara, Altınküre Yayınları, 2003. 

Saray, Mehmet. Ermenistan ve Türk Ermeni liskileri, Genisletilmiş 2. baskı, Ankara,2005. 

Seki, Yusuf. Dış Basında Ermeni Meselesi (1999-2003). Ankara, Basbakanlık Basın-Yayın Enformasyon Genel Müdürlügü, 2004. 

Süreyya Bey, Münir. Ermeni Meselesinin Siyasi Tarihçesi (1877-1914). Ankara, T.C. Basbakanlık Devlet Arsivleri Genel Müdürlügü,Osmanlı Arsivi Daire Baskanlıgı, Yayın No:53, 2001. 

Simsir, Bilal N. Ermeni Meselesi 1774-2005. Ankara, Bilgi Yayınevi, 2006. 

Vatandas, Aydogan. ASALA Operasyonları. Aslında Ne Oldu. İstanbul, Alfa Yayınları, 2005. 


MAKALELER 

Mazıcı, Nursen. “ Türkiye Cumhuriyeti’nde Ermeniler ”, Ermeni Arastırmaları 1. Türkiye Kongresi Bildirileri-III.Cilt. 

McCarthy, Justin. “ Ermeni Sorunu Gerçegi Konferansı ”, Ankara, TBMM Yayınları, 24 Mart 2005. 

Özdirim, Muhittin. “Ermeni Meselesi”. Silahlı Kuvvetler Dergisi, Sayı 384, Nisan 2005. 


İNTERNET SİTELER. 


Aktan, Gündüz. “ Beklemenin Yararları ”. 2 Kasım 2006. 

http://lactuel.be/detail.php?id=637 

Çöhçe, Salim, “ Büyük Ermenistan'ı Kurma Projesi ”, 

http://www.ottomanfiles.com/turkce/makaleler/makale24.html 
http://arsiv.sabah.com.tr/2006/10/12/siy100.html 
http://az.wikipedia.org/wiki/ASALA 
http://tr.wikipedia.org/wiki/ASALA 
http://www.atin.org/detail.asp?cmd=articledetail&articleid=331 
http://www.atukad.org.tr/kronoloji.asp 
http://www.belgenet.com/arsiv/Ermeniteror.html 
http://www.biyografi.net/kisiayrinti.asp?kisiid=1011 
http://www.cumok.org/html/yazidizileri/esanli/ermenilerinsevre.htm 
http://www.devletim.com/gundem.asp?konu=71 
http://www.eraren.org/bilgibankasi/tr/index2_1_2.htm 
http://www.ermenisorunu.gen.tr 
http://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/kronoloji/index.html 
http://www.forstnet.com.tr 
http://www.gozlemci.net/?id=2338-gecmisten-gunumuze-Ermenisorunu-1 
http://www.kultur.gov.tr 
http://www.melkonian.org/Whois.htm 
http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=210536 
http://www.sabah.com.tr/ozel/arafat206/dosya_211.html 
http://www.tkb.org/Incident.jsp?incID=1965 
http://www.turkishembassy.com/TI/B/Condemn.htm 

Laçiner, Sedat. “Ermeni İddiaları ve Terör”. 4 Eylül 2005. 

http://www.turkishweekly.net/turkce/makale.php?id=78 

Lütem, Ömer E. “ Ermeni Meselesi ”. 20 Nisan 2001, 

http://genelkultur.ansiklopedisi.net/Ermeni-meselesi/8403/ 

Lütem, Ömer E. “ Güncel Boyutuyla Ermeni Sorunu ”. Bilim ve Aklın  Aydınlıgında Egitim Dergisi, Sayı 38. Nisan 2003. 

http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/sayi38/lutem.htm 

Tümenoglu, Rıdvan.” Osmanlı Devletinde Ermeni Sorunu ve Avrupa  Devletlerinin Ermeni Politikaları ” 18 Nisan 2006, 

http://www.turksam.org/tr/yazilar.asp?kat1=2&yazi=456 


RÖPORTAJLAR 

Batu, İnal. “ Ermeni Meselesi ve ASALA ”. Ankara, 16 Nisan 2007. 
Oktay, Hasan. “ Ermeni Meselesi ve ASALA ”. Ankara, 9 Nisan 2007. 

ÖZEL  NOT  BAZI  WEB SAYFALARI  GÖRÜNTÜLENMEYEBİLİR  BU TÜR SAYFALAR SERVER HİZMETİ SONA ERENLER OLABİLİR  

_ WEB  SAYFASININ  HİZMETİNİN SONA ERDİĞİNİ GÖSTERİR

SON..