ABD nin Türkiye Cumhuriyeti Dönemindeki Ermeni Politikaları, BÖLÜM 4
ABD yönetimi bir yandan Kongreden Ermeni yanlısı karar tasarıları geçirirken diğer yandan ABD düşünce kuruluşlarının ve Pentagon’un planları doğrultusunda uzun vadeli ABD çıkarları için Türkiye Cumhuriyeti topraklarında Kürdistan ve Ermenistan oluşturmaya yönelik eylemlere de destek vermektedir.
Gerek Emekli Yarbay Ralph Peters’ın, gerekse halen Pentagon danışmanı ve Askeri Akademi Öğretim üyesi olan Thomas Barnett’ın ve CIA’nın Türkiye masası eski şefi Graham E. Fuller’ın bölgede yeniden yapılanma kapsamında öne sürdükleri alternatiflerin tamamında Türkiye Cumhuriyeti’nin üniter yapısının değiştirilerek federasyona dönüştürülmesini önermelerinin yanı sıra ABD’nin Irak’ta Barzani’ye ve PKK’ya, Suriye’de ise PYD (Partiya Yekîtiya Demokrat-Demokratik Birlik Partisi) ve YPG (Yekîneyên Parastina Gel – Halk Koruma Birlikleri)’ye verdiği açık destek ABD’nin bu konudaki niyetlerinin açık göstergesidir.
Türkiye’yi federasyona dönüştürerek Türkiye’den ayrılacak topraklarda yeni kurulacak küçük devletçikler üzerinden Ortadoğu bölgesindeki su ve enerji kaynaklarını kontrol etmek ve Rusya’yı güneyinden, İran’ı batısından, Türkiye’yi ise kuzeyinden ve doğusundan kontrol etmeyi hesaplayan ABD’nin Ermenistan’a desteği artarak devam etmektedir.
ABD’deki Ermeni lobisinin seçimler üzerindeki etkisi devam ettiği müddetçe ABD Başkanlarının ve Temsilciler Meclisi ile Senatosunun Ermeni yanlısı tutumlarının süreceği ve ABD yönetimlerinin Türk-Ermeni sorunlarında Ermenileri daha çok gözeten politikalar izlemeye devem edeceği görülmektedir.
KAYNAKLAR
1. Arşiv Belgeleri
A. Osmanlı Arşivi
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA.) Hariciye Siyasi Kısmı (HR. SYS). 2886/38-40-45-47-48.
BOA. Dâhiliye Emniyet Umum Müdürlüğü (DH. EUM). 2. Şube, 10/73, 63/54, 68/71-80-8184-101, 69/5-6-7-8-9
BOA. DH. ŞFR. No: 54-A/366, 93/120
B. Türkiye Cumhuriyeti Arşivi
Lozan Barış Konferansı, Tutanaklar-Belgeler, 2001.
C. ABD arşivi
NARA 867.4016/816
NARA 767. 90 g15
USA-29/786 PS
USA-30/1014 PS
U.S. Congressional Records, April 24, 1990
D. İngiliz Arşivi
British Foreign Office Papers, Public Record Office Nu: 371/6504/E.8515: Craigie, British
Chargé d’Affaires et Washington, to Lord Curzon, No:722 of July 13, 1921
2. Kitaplar
Arı, Tayyar (2009), “Amerika’da Siyasal Yapı, Lobiler ve Dış Politika”, MKM Yayıncılık, Bursa
Armaoğlu, Fahir (1991), “Belgelerle Türk-Amerikan Münasebetleri”, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara
Aya, Şükrü Server (2013), “Preposterous Paradoxes of Ambassador Morgenthau”, Belfast
Başak, Tolga (2008), İngiltere’nin Ermeni Politikası (1830-1923), IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul
Balakian, Peter, G. (2009), “Armenian Golgotha”, Alfred A. Konoff, New York
Barnett, Thomas P.M. (2005), “Pentagon’un Yeni Yol Haritası, Çeviren Cem Küçük, 1001 Kitap, İstanbul
Bostanoğlu, Burcu (1999), “Türkiye-ABD İlişkilerinin Politikası”, İmge Kitabevi, Ankara
Er, Turgut ( 2010), “Azaldıktan Tiranlığa”, Sarkaç Yayınları, Ankara
Fuller, Graham E. (2008), Yükselen Bölgesel Aktör; Yeni Türkiye Cumhuriyeti”, Çeviren: Doç. Dr. Mustafa Acar, TİMAŞ Yayınları, İstanbul
Goode, J. Paul (1948), Goode’s School Atlas Physical, Political and Economic for American Schools and Colleges revised and enlarged by J. Paul Goode, Ph. D. Late Professor of Geography University of Chicago
General Harbord Raporu (16 Ekim 1919), ABD Senatosu 66. Kongre, 2. Dönem, Belge No:266, Washington Devlet Matbaası, 1920, Türkçeye çeviren: Lale Akalın, Kırkdokuzellibir/Kitap 3, Kayhan Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti., İstanbul, Nisan 2015
Gürkan, Uluç (2014), “Malta Yargılaması, Özgün İngiliz Belgeleriyle” Kaynak Yayınları, İstanbul
Halaçoğlu, Yusuf (2001), “Ermeni Tehciri ve Gerçekler (1914-1918)”, Türk Tarih Kurumu Yayınları Sayı 90, Ankara
Kantarcı, Şenol (2004), “Amerika Birleşik Devletleri’nde Ermeniler ve Ermeni Lobisi” Aktüel Yayınları
Kantarcı, Şenol (2007), “Tarih ve Uluslararası İlişkiler Boyutuyla Ermeni Dosyası”, Lalezar Yayınları, Ankara
Kocabaşoğlu, Uygur (1989), Kendi Belgeleriyle Anadolu’daki Amerika, İmge Kitabevi Yayıncılık, İstanbul
Laçiner, Sedat (2011), “Hangi Ermeni Sorunu”, USAK Yayınları, Ankara
Laçiner, Sedat (2004), “Türkler ve Ermeniler, Bir Uluslararası İlişkiler Çalışması”, Kaknüs Yayınları, İstanbul
Mirak, Robert (1983), Torn Between Two Lands: Armenians in America 1890 to World War I, Cambridge
Süslü, Azmi (1990), “Ermeniler ve 1915 Tehcir Olayı” Yüzüncü Yıl Üniversitesi Rektörlüğü Yayın No:5, Ankara
Lowry, Heath W. (2001), “The Story Behind Ambassador Morgenthau’s Story” The Isisi Pres, Istanbul
Selvi, Haluk (2006), “Geçmişten Günümüze Ermeni Sorunu ve Avrupa”, Sakarya Üniversitesi Türk-Ermeni İlişkileri Araştırma Merkezi Yayını, Sakarya
Şimşir, Bilal (1989), British Documents on Otoman Armenians”, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara
Taşcıoğlu, Ömer Lütfi (2009), “ABD’nin Küreselleştirme Politikaları, Ortadoğu’da Türkiye’ye Biçilen Rol”, Nobel Yayın, Ankara
Taşcıoğlu, Ömer Lütfi (2015), “Türk-Ermeni İlişkilerinde Tarihi, Siyasi ve Hukuki Gerçekler” Nobel Yayın, Ankara
Uras, Esat (1987), Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, Belge Yayınları, İstanbul
3. Makaleler
Ataöv, Türkkaya (1984), “Hitler and the Armenian Question”, Ankara University Faculty of Political Science, Ankara
Avrasya İncelemeleri Merkezi Türkmeneli İşbirliği ve Kültür Vakfı Sayı: 765, 06.10.2011
Barnett, Thomas P.M. (February 16, 2016), “Pentagon’un Yeni Yol Haritası-Entegre Olmamış Boşluk Alanı İçinde Kalan Unsurlar”, Media Watch
Çiçek, Kemal (2006), “Ermeni Yasa Tasarısı’nın İçeriği ve İddialara Verilen Cevaplar”, Ermeni Araştırmaları Dergisi, Sayı: 23-24, Ankara
Fein, Bruce (June 4, 2009), “Lies, Damn Lies and Armenian Deaths”, Huffpost World
İskefiyeli, Zeynep (2006),” İngiliz Diplomasisinin Ermeni ve Ermenistan Politikaları”, “Geçmişten Günümüze Ermeni Sorunu ve Avrupa”, Sakarya Üniversitesi Türk-Ermeni İlişkileri Araştırma Merkezi Yayını, (Editör Haluk Selvi), Sakarya
Orly Saldırısı Davası (19 Şubat-2 Mart 1985), Şahit ve Avukat Beyanları, Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi, Ankara, 1985
Özgen, Ergun (February 16, 2016), “Pentagon’un Yeni Yol Haritası-Entegre Olmamış Boşluk Alanı İçinde Kalan Unsurlar”, Media Watch
Peters, Ralph (June 1, 2006), Blood Borders, How a Better Middle East Would Look, Armed Forces Journal
Sarınay, Yusuf (2008), “What Happened On April 24, 1915?” International Journal of Turkish Studies (Ed. Kemal H. KARPAT), University of Wisconsin-Madison
Uzgel, İlhan, (2001) “ABD ve NATO’yla İlişkiler”, (Ed. Baskın Oran), Türk Dış Politikası, Cilt II, İstanbul
4. Tezler
Elnur Jamilli, ABD’nin Güney Kafkasya Politikası (1991-2001), Ankara Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2004
5. Uluslararası Konferans
McCarthy, Justin, “Turkish-Armenian Relations”, TASAM 3. Dünya Türk Forumu, Trakya Üniversitesi, Edirne, 29 Mayıs 2014
6. Gazeteler ve İnternet Kaynakları
ABD, Ermenistan’a Verdiği Maddi Desteği %22 Oranında Artırdı,
https://www.ermenihaber.am/tr/news/ 2016/02/11/ ABD-Ermenistan-maddidestek/76070
Almemmedov Rasul, “Türkiye Ermenistan Sınır Sorunu”, https://siyasalbilimler. wordpress. com/2014/02/04
Artsakh’s Foreign Minister Receives Members of California State Legislature,
https://armenpress.am /eng/news /908230/artsakh’s-foreign-minister-receives-membersof-california-state-legislature.html, October 9, 2017
Asbarez 4 Ekim 2000
Chouldjian, Elizabeth S., ANCA (Armenian National Committee of America) Presses for
Increased Artsakh Aid; Expanded U.S.-Armenia Trade in Face of President Obama’s FY2017 Budget Request, https://anca.org/press–release/, February 9, 2016 Cumhuriyet, 6 Nisan 1986
Ermeni Sorunu, İddialar, Gerçekler, PKK-Ermeni İşbirliği, http://www. Ermenisorunu. gen.tr /turkce /teror /pkk.html, Erişim:11.02.2011
Historical Map of Armenia, http://www.armeniaforeignministry.com, Erişim: 5 Haziran 2014
Hürriyet 2 Nisan 1987
Milliyet 30 Eylül 2000
Neo ASALA Üyelerinin Askeri Eğitim Kampı, Sabah,19 Eylül 2011
Nerdun Hacıoğlu/Moskova, Karabağ’ı Biz Aldık Ağrı’yı Size Bıraktık, Hürriyet, 26 Temmuz 2011
Portantino to Receive 2017 ANCA-WR Legislator of the Year Award
http://asbarez.com/166097/ portantino-to-receive-2017-anca-wr-legislator-of-the-yearaward/ September 6, 2017
Sabah,19 Eylül 2011
The Washington Times, 12 Ekim 1989
US Congress’ Representative Delegation to Visit Armenia, https://armenpress.am/eng/news
/905543/hayastan-kayceli-amn-kongresi-nerkayacucchakan-bacarik.html, September 16, 2017
Washington Post, 19 Mayıs 1985
DİPNOTLAR,
[1] Tolga Başak, İngiltere’nin Ermeni Politikası (1830-1923), IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2008, s.222, s.511-
[2] 2 Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA.) Hariciye Siyasi Kısmı (HR. SYS). 2886/38-40-45-47-48
[3] Zeynep İskefiyeli, “İngiliz Diplomasisinin Ermeni ve Ermenistan Politikaları”, Geçmişten Günümüze Ermeni Sorunu ve Avrupa, Sakarya Üniversitesi Türk-Ermeni İlişkileri Araştırma Merkezi Yayını, (Editör Haluk Selvi), Sakarya, 2006, s.196
[4] Lozan Barış Konferansı, Tutanaklar-Belgeler, 2001, s.242, s.246-279
[5] İskefiyeli, agm, s.202-203
[6] Bilal Şimşir, British Documents on Otoman Armenians, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1989, s.36-53
[7] Fahir Armaoğlu, Belgelerle Türk-Amerikan Münasebetleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1991, s.89-90
[8] Burcu Bostanoğlu, Türkiye-ABD İlişkilerinin Politikası, İmge Kitabevi, Ankara, 1999, s.328-329
[9] Şenol Kantarcı, Amerika Birleşik Devletleri’nde Ermeniler ve Ermeni Lobisi, Aktüel yayınları, İstanbul, 2004, s.151
[10] Kantarcı, age, s.151-152
[11] Şenol Kantarcı, Tarih ve Uluslararası İlişkiler Boyutuyla Ermeni Dosyası, Lalezar Yayınları, Ankara, 2007, s.191
[12] Kantarcı, age, s.211
[13] Kantarcı, age, s.211
[14] Kantarcı, Amerika Birleşik Devletleri’nde Ermeniler ve Ermeni Lobisi, age, s.216
[15] Elnur Jamilli, ABD’nin Güney Kafkasya Politikası (1991-2001), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2004, s.294
[16] S. Congressional Records, April 24, 1990
[17] Kantarcı, Tarih ve Ulusla arası İlişkiler Boyutuyla Ermeni Dosyası., age, s.191
[18] Jamilli, ABD’nin Güney Kafkasya Politikası (1991-2001), agt, s.294
[19] Kantarcı, Amerika Birleşik Devletleri’nde Ermeniler ve Ermeni Lobisi, age, s.216
[20] Kantarcı, Tarih ve Uluslararası İlişkiler Boyutuyla Ermeni Dosyası, age, s.219-260
[21] Washington Post, 19 Mayıs 1985
[22] Turgut Er, “Azaldıktan Tiranlığa”, Sarkaç Yayınları, Ankara, 2010, s.68
[23] Kantarcı, Amerika Birleşik Devletleri’nde Ermeniler ve Ermeni Lobisi, age, s.263; Cumhuriyet, 6 Nisan 1986
[24] Ermeni Sorunu, İddialar, Gerçekler, PKK-Ermeni İşbirliği, http://www.Ermenisorunu.gen.tr/turkce /teror/pkk.html, Erişim:11.02.2011
[25] Kantarcı, age, s.270-275; Hürriyet 2 Nisan 1987
[26] The Washington Times, 12 Ekim 1989
[27] Kantarcı, age, s.279-291
[28] Sedat Laçiner, Türkler ve Ermeniler, Bir Uluslararası İlişkiler Çalışması, Kaknüs Yayınları, İstanbul, 2004, s.247-248
[29] Laçiner, age, s.248
[30] Laçiner, age, s.250
[31] ABD, Ermenistan’a Verdiği Maddi Desteği %22 Oranında Artırdı, https://www.ermenihaber.am/tr/news/ 2016/02/11/ ABD-Ermenistan-maddi-destek/76070
[32] Kantarcı, Amerika Birleşik Devletleri’nde Ermeniler ve Ermeni Lobisi, age, s.310-315
[33] Kantarcı, age, s.321; İlhan Uzgel, “ABD ve NATO’yla İlişkiler”, (Ed. Baskın Oran), Türk Dış Politikası, Cilt II, İstanbul, 2001, s.299
[34] Yusuf Halaçoğlu, Ermeni Tehciri ve Gerçekler (1914-1918), Türk Tarih Kurumu Yayınları Sayı 90, Ankara, 2001,,
72-77; BOA Dahiliye Nezareti Emniyet Umum Müdürlüğü 2. Şube Arşivi 68/71, 68/80-84 ve 69/5-6-7-8-9 ve 68/101
[35] Halaçoğlu, age, s.77; BOA Dahiliye Nezareti Emniyet Umum Müdürlüğü 2. Şube Arşivi, 68/81
[36] Robert Mirak, Torn Between Two Lands: Armenians in America 1890 to World War I, Cambridge, 1983, s.26.
[37] Uygur Kocabaşoğlu, Kendi Belgeleriyle Anadolu’daki Amerika, İmge Kitabevi Yayıncılık, İstanbul, 1989, s.68.
[38] Kantarcı, Amerika Birleşik Devletleri’nde Ermeniler ve Ermeni Lobisi, age, s.322-323
[39] Kantarcı, age, s.329; Milliyet 30 Eylül 2000
[40] H-50 İstanbul ile Erivan arasında uçak seferlerine imkân veren hava koridorudur.
[41] Rasul Almemmedov, “Türkiye Ermenistan Sınır Sorunu”, https://siyasalbilimler. wordpress. com/2014/02/04
[42] Kantarcı, age, s.329-330; Milliyet 30 Eylül 2000
[43] Ömer Lütfi Taşcıoğlu, Türk-Ermeni İlişkilerinde Tarihi, Siyasi ve Hukuki Gerçekler, Nobel Yayın, Ankara, 2015, s.273
[44] J. Paul Goode, Goode’s School Atlas, Physical, Political and Economic for American Schools and Colleges revised and enlarged by J.Paul Goode, Ph.D. Late Professor of Geography University of Chicago, 1948
[45] Historical Map of Armenia, http://www.armeniaforeignministry.com, Erişim: 05. 06. 2014
[46] Kantarcı, age, s.335-337; Asbarez, 4 Ekim 2000
[47] Kantarcı, Amerika Birleşik Devletleri’nde Ermeniler ve Ermeni Lobisi, age, s.337-340
[48] Tayyar Arı, Amerika’da Siyasal Yapı, Lobiler ve Dış Politika, MKM Yayıncılık, Bursa, 2009, s.297-298
[49] Yusuf Sarınay, What happened on April 24 1915? The Circular of April 24, 1915, and the Arrest of Armenian Committee Members in Istanbul, International Journal of Turkish Studies (Ed. Kemal H. Karpat), University of Wisconsin-Madison, 2008, s.78-79
[50] Peter Balakian, G., Armenian Golgotha, Alfred A. Konoff, NewYork, 2009, s.62-70
[51] Sarınay, agm, s.79
[52] Sarınay, agm, s.79
[53] BOA. DH. EUM. 2. Şube, 10/73
[54] BOA. DH. ŞFR. No: 54-A/366
[55] BOA. DH. EUM. 2. Şube, 63/54; BOA. DH. ŞFR. No: 93/120
[56] Sarınay, agm, s.82
[57] Esat Uras, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, Türkiye Matbaacılık ve Gazetecilik A.O., Belge Yayınları, İstanbul, 1987, s.136-143
[58] Esat Uras, age, s.135
[59] Halaçoğlu, Ermeni Tehciri ve Gerçekler (1914-1918), age, s.77
[60] Kantarcı, Amerika Birleşik Devletleri’nde Ermeniler ve Ermeni Lobisi, age, s.340
[61] Laçiner, Türkler ve Ermeniler, age, s.249
[62] Nerdun Hacıoğlu / Moskova, “Karabağ’ı Biz Aldık Ağrı’yı Size Bıraktık” Hürriyet, 26 Temmuz 2011
[63] Ömer Lütfi Taşcıoğlu, ABD’nin Küreselleştirme Politikaları, Ortadoğu’da Türkiye’ye Biçilen Rol, Nobel Yayın, Ankara, 2009, 2. Baskı, s. 46
[64] Kemal Çiçek, “Ermeni Yasa Tasarısı’nın İçeriği ve İddialara Verilen Cevaplar”, Ermeni Araştırmaları Dergisi, Sayı: 23-24, Ankara, 2006, s.105-106; NARA 867.4016/816
[65] Çiçek, agm, s.105-106
[66] Çiçek, agm, s.106
[67] Justin McCarthy, “Turkish-Armenian Relations”, TASAM 3. Dünya Türk Forumu, Trakya Üniversitesi, Edirne, 29 Mayıs 2014
[68] Bruce Fein, “Lies, Damn Lies and Armenian Deaths”, Huffpost World, June 4, 2009
[69] Bruce Fein, agm
[70] Uras, age, s.606-612
[71] Harbiye Nazırı ve Baş Komutan Vekili
[72] Kararda “Enver” olarak geçmektedir
[73] Kararda “Talat” olarak geçmektedir
[74] Bahriye Nazırı
[75] Kararda “Cemal” olarak geçmektedir
[76] Azmi Süslü, Ermeniler ve 1915 Tehcir Olayı, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Rektörlüğü Yayın No:5, Ankara, 1990, s.140-160
[77] British Foreign Office Papers, Public Record Office Nu: 371/6504/E.8515: Craigie, British Chargé d’Affaires et Washington, to Lord Curzon, No:722 of July 13, 1921
[78] Uluç Gürkan, Malta Yargılaması, Özgün İngiliz Belgeleriyle, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2014, s.89-90
[79] Çiçek, “Ermeni Yasa Tasarısı’nın İçeriği ve İddialara Verilen Cevaplar”, agm, s.109
[80] Halaçoğlu, Ermeni Tehciri ve Gerçekler (1914-1918), age, s.70-71
[81] Şükrü Server Aya, Preposterous Paradoxes of Ambassador Morgenthau, Belfast, 2013, s. 11-15-182
[82] Heath Lowry, The story Behind Ambassador Morgenthau’s Story, The Isis Press, İstanbul, 1990
[83] Çiçek, agm, s.110
[84] General Harbord Raporu (16 Ekim 1919), ABD Senatosu 66. Kongre, 2. Dönem, Belge No:266, Washington Devlet Matbaası, 1920, Türkçeye çeviren: Lale Akalın, Kırkdokuzellibir/Kitap 3, Kayhan Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti., İstanbul, Nisan 2015.
[85] Kantarcı, Amerika Birleşik Devletleri’nde Ermeniler ve Ermeni Lobisi, age, s.150
[86] Brian Johnson, “Americans Investigating Anatolia” The Journal of Turkish Studies, Cilt: 34, No: 2, Ankara, 2010, s. 129-147; The Report of Emory Niles & Arthur Sutherland in U.S. National Archives, 184.021/175.
[87] Çiçek, “Ermeni Yasa Tasarısı’nın İçeriği ve İddialara Verilen Cevaplar”, agm, s.112; NARA 767.90 g15
[88] Çiçek, agm, s.113
[89] Halaçoğlu, Ermeni Tehciri ve Gerçekler (1914-1918)., age, s.70-71
[90] Çiçek, agm, s.113; USA-29/786 PS, USA-30/1014 PS
[91] Türkkaya Ataöv, “Hitler and the Armenian Question”, Ankara University Faculty of Political Science, Ankara, 1984, s.3-11
[92] Orly Saldırısı Davası (19 Şubat-2 Mart 1985), Şahit ve Avukat Beyanları, Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi, Ankara, 1985, s. 46
[93] Çiçek, agm, s.113
[94] Çiçek, agm, s.115
[95] Çiçek, agm, s.116
[96] Sedat Laçiner, Hangi Ermeni Sorunu, USAK Yayınları, Ankara, 2011, s.92-93
[97] Laçiner, Hangi Ermeni Sorunu, age, s.92-93
[98] Neo ASALA Üyelerinin Askeri Eğitim Kampı, Sabah, 19 Eylül 2011
[99] Neo ASALA Üyelerinin Askeri Eğitim Kampı, Sabah, 19 Eylül 2011
[100] Avrasya İncelemeleri Merkezi Türkmeneli İşbirliği ve Kültür Vakfı, Sayı: 765, 06.10.2011
[101] Ralph Peters, “Blood Borders, How a Better Middle East Would Look”, Armed Forces Journal, June 1, 2006
[102] Söz konusu kitabın ABD Hava Akademisi’nin siparişi üzerine kaleme alındığı Wikipedia tarafından “The Pentagon’s New Map: War and Peace in the Twenty-First Century”, başlığı altında 10 November 2015 tarihli yazıda açıkça dile getirilmektedir; https://en.wikipedia.org/wiki/The_Pentagon%27s_New_Map,
[103] Thomas P. M . Barnett, Pentagon’un Yeni Haritası, Çeviren: Cem Küçük, 1001 Kitap, İstanbul, 2005
[104] Ergun Özgen, “Pentagon’un Yeni Yol Haritası-Entegre Olmamış Boşluk Alanı İçinde Kalan Unsurlar”, Media Watch- February 16, 2016
[105] Elizabeth S. Chouldjian, ANCA Presses for Increased Artsakh Aid; Expanded U.S.-Armenia Trade in Face of President Obama’s FY2017 Budget Request https://anca.org/press–release/anca–presses–for–increased–artsakh–aidexanded–u–s–armenia–trade–in–face–of–president–obamas–fy2017–budget–request/, February 9, 2016
[106] Graham E. Fuller, Yükselen Bölgesel Aktör; Yeni Türkiye Cumhuriyeti, Çev. Doç. Dr. Mustafa Acar, TİMAŞ Yayınları, İstanbul, 2008, s. 198
[107] Fuller, age, s.253
[108] US Congress’ Representative Delegation to Visit Armenia, https://armenpress.am/eng/news /905543/hayastankayceli–amn–kongresi–nerkayacucchakan–bacarik.html, September 16, 2017
[109] Artsakh’s Foreign Minister Receives Members of California State Legislature, https://armenpress.am /eng/news
/908230/artsakh’s-foreign-minister-receives-members-of-california-state-legislature.html, October 9, 2017
[110] Portantino to Receive 2017 ANCA-WR Legislator of the Year Award, http://asbarez.com/166097/ portantino-toreceive-2017-anca-wr-legislator-of-the-year-award/ September 6, 2017
http://misak.millidusunce.com/abdnin-turkiye-cumhuriyeti-donemindeki-ermeni-politikalari/
***