ERMENİ KONUSUNDA, NUTUK TAN ALINAN BELGELER DOKÜMANI .., 6
BELGE 76
Tamim
8 Şubat 1920
On yedi günden beri Maraş'ta cereyan eden feci ve kanlı vakalara nihayet verilmesi hakkında, medeniyet ve insanlık aleminin duyup
öğrenmesi için yükseltilen feryat ve acının yankılanacak bir yer bulmadığı, hala bu vahşetin devamıyla sabit oluyor. Koca bir şehir ihtiyar,
genç, kadın ve çocuklarıyla, Fransız ve Ermenilerin top, mitralyöz, bomba ateşleri altında yanmakta, binlerce dindaşımız bu vahşetin intikam
feryadı olarak yerlere serilmektedir. Kuşatma ve sansür altında yükselen milletimizin feryadının, medeni milletler tarafından nihayet işitileceğini
ümit etmekteyiz. Maraş'taki Fransız zulümleri hakkında, Müdafaai Hukuk Cemiyeti'nin bütün heyeti merkeziyeleri tarafından yeniden teşebbüslerde
bulunularak, Milli Meclis reisleriyle, Dersaadet'teki İtilaf devletleri temsilcilerine ve Osmanlı matbuatına telgraflarla protesto edilerek bu zulümlere
bir an evvel nihayet verilmesini ve zulümlere sahne olan Kilikya, Ayıntap, Maraş, Urfa'dan Fransız kuvvetlerinin derhal çektirilmesi hususunda,
medeni milletlerin ve insanlığın dikkatinin çekilmesini, şu aralık müsait olan siyasi vaziyetten bu suretle istifade olunmasını tavsiye eyleriz.
Heyeti Temsiliye namına
Mustafa Kemal
ATABE, c.6, s.224
Askeri Tarih Belgeleri Dergisi, sayı:87, ATASE yayını, Ankara-1989
...............
BELGE 77
Sivas Vilayeti'ne ve Sivas Heyeti Merkeziyesi'ne
10/11Şubat 1920
2. Maraş dahilinde çarpışmalar devam ediyor. Islahiye yönünden gelen 500 nefer ve iki sahra topundan ibaret Fransız imdat kuvvetleri
7.2.1920'de Maraş'a bir buçuk saat mesafede Kuvayi Milliye tarafından durdurulmuş ve çarpışma devam etmekte bulunmuştur.
3. Katma'dan Ayıntap'a gelen 60 arabalık bir düşman cephane kolu Ayıntap'a iki saat mesafede Kuvayi Milli tarafından durdurulmuştur.
4. Adana'da heyecan ve asabiyet ziyadeleşmiştir. Ermeniler, kilise ve mekteplerde sık sık toplanmaktadırlar. İnekler ve Bahçe Ermenileri,
Güller ve Zencirli İslam köylerini yağmalamış ve ahalisini pek vahşiyane katliam etmişlerdir.
Heyeti Temsiliye namına
Mustafa Kemal
ATABE, c.6, s.231
Atatürk'ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri, s. 190-191
..............
BELGE 78
Bütün Müdafaai Hukuk Cemiyetlerine
Ankara, 12 Şubat 1920
Bir suretinin köylere kadar yayılmak üzere heyeti merkeziyelere verilmesi.
1. Maruz kaldıkları zulüm ve baskılara karşı kahramanane silaha sarılan Maraşlı kardaşlarımız, yirmi güne yakın bir zamandan beri kan ve ateşler
içerisinde, istilacı Fransızlarla, onların silahlandırdığı ve musallat ettiği hunhar Ermenilerle uğraşmakta idiler. 10/11 gecesi, düşmanı Islahiye
istikametinde bozguna uğratıp firara mecbur ederek, milli mevcudiyetlerini elde etmeye muvaffak olmuşlardır.
Heyeti Temsiliye namına
Mustafa Kemal
ATABE, c.6, s. 247
Atatürk'ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri, s. 193
...........
BELGE 79
Maraş Müdafaai Hukuk Cemiyeti'ne
Maraş Belediye Riyaseti'ne
Maraş'ta Kuvayi Milliye Kumandanı Kılıç Ali Bey'e
12 Şubat 1920
Batı medeniyetinin öncüsü olduğunu iddia eden Fransızların zulüm ve baskılarına ve on asırdan beri milletimizin geçerli olan fiili hakimiyetinin
ortadan kaldırılmasına ve imhasına karşı silah müdafaasını kullanmaya mecbur olup, yirmi güne yakın bir zaman zarfında Ermenilerle birleşen
düşman kuvveti ile her türlü mahrumiyetler içinde çarpışan ve nihayet muvaffak olan kahraman Maraşlıları, bütün memleket namına tebrik ve
tazize (şereflendirmeye) koşarız.
Heyeti Temsiliye namına
Mustafa Kemal
ATABE, c.6, s.252
.........
BELGE 80
Müdafaai Hukuk Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesi'ne
14 Şubat 1920
1. Ermeniler Kanunusani (Ocak) zarfında İslamlara karşı daha ziyade şiddet göstermeye ve hunharlığa başlamışlardır. Zengisur havalisinde,
birçok İslam köylerini imha ve katliam ettikleri, fakat, Halil Paşa kumandasındaki Azerbaycan birliklerinin Zengisur'un imdadına gelerek, şehirde
Ermenileri mahv ve o havaliyi işgal ettikleri ve Ermenilerin 400 ölü, bir batarya top ve iki makineli tüfek terkiyle firar ettikleri haber alındı.
2. Ermenilerin Kars, Gümrü vesaire mevkilerden topladıkları muhtelif sınıflardan meydana gelen kuvvetlerle Çıldır havalisindeki İslam ahalinin
silahını toplamak vesilesiyle kötülük icrasına başlamışlarsa da, İslamların şiddetli mukavemetleri neticesinde muvaffakiyetle püskürtülmüşler ve
İslamlar tamamen galip gelmişlerdir.
3. Ermeniler, Akbaba, Zarşat havalisinde de aynı şekilde hareket icraya teşebbüs etmişlerse de, uğradıkları son mağlubiyet üzerine devama
cesaret edememişlerdir. Bu suretle Çıldır, Akbaba ve Zarşat İslam ahalisi içerisine, şimdiye kadar olduğu gibi, hiçbir Ermeni girememiş ve Ermeni
hakimiyeti buralardan uzak kalmıştır.
Heyeti Temsiliye namına
Mustafa Kemal
ATABE, c.6, s. 258
Atatürk'ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri, s. 200-201
....
BELGE 81
Müdafaai Hukuk Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesi Riyaseti'ne
Sivas, 14 Şubat 1920
Maraş'taki kardeşlerimizin masum kanı, henüz feci bir şekilde akıtılmakta devam ederken, medeniyet maskesine gizlenen Fransızlar ve onların
öncüsü olan Ermeniler, Urfa ve havalisinde İslam ahali hakkında zalimane katliamlara başlamışlardır.
Heyeti Temsiliye namına
Mustafa Kemal
ATABE, c.6, s.264
Atatürk'ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri, s. 200-201
.....
BELGE 82
Harbiye Nazırı Fevzi Paşa Hazretleri'ne
Ankara, 20 Şubat 1920
Güney işgal bölgelerindeki Fransız kuvvetleri tarafından silahlandırılan Ermeniler, Fransız himayesinden cüret alarak bulundukları mahallerdeki
İslamlara musallat olmakta ve intikam fikriyle her tarafta merhametsiz bir şekilde katl ve imha siyaseti yoluna girmektedirler. Maraş feci hadisesi
bu sebepten ortaya çıkmış ve General Keret'in Fransız kuvvetleriyle birleşen Ermeniler top ve mitralyözlerle Maraş gibi eski bir İslam beldesini
yerle bir etmişler ve binlerce aciz ve masum valide ve çocukları kahr ve imha eylemişlerdir. Tarihte emsali görülmemiş olan bu vahşetin faili
Ermeniler olup, Müslümanlar ancak namus ve hayatlarını muhafaza kaydıyla mukavemet ve müdafaada bulunmuşlardır. Yirmi gün devam eden
Maraş katliamında Müslümanlarla birlikte şehirde kalan Amerikalıların bu hadise hakkında Amiral Bristol'a çektikleri telgraf, facia sebeplerini,
tekzip edilemez bir şekilde tayin etmektedir. General Keret'in geri çekilmesiyle neticelenen bu muharebelerden sonra Kuvayi Milliye'ye teslimiyet
arz eden muharip Ermeni kuvvetlerine karşı hiçbir ceza tatbik etmeyip bilakis onları şefkatli sinesine ve himayesine alan milletimizin alineceplığını
Maraş Ermenileri de minnet ve şükran ile teyit etmektedirler. Şu halde Ermenilerin intikam fikri ve tecavüzleri neticesi meydana gelmiş bazı vakalar
var ise, bunların mesuliyeti milletimize değil bizzat Ermeni milletine ve onun tahrikçilerine ait olmak lazım gelir. Adana vilayeti dahilinde
Müslümanların Fransızlar tarafından tepeden tırnağa kadar silahlandırılan Ermeni süngülerinin tehdidi altında her dakika katliama maruz bir
vaziyette kalmaları asabiyetimizin derecesini izaha kafidir zannederiz.
Heyeti Temsiliye namına
Mustafa Kemal
ATABE, c.6, s.289, 290
...........
BELGE 83
Harbiye Nazırı Fevzi Paşa Hazretleri'ne
22 Şubat 1920
... İngiliz siyasi temsilcisinin talep ettiği hususlar Ermeni kıtaliyle (kırımı, soykırımı) Yunanlılar da dahil olduğu halde İtilaf kuvvetlerine karşı
tarafımızdan yapılan harekatın hemen tatilinden ibarettir. Hiçbir yerde Ermeni kıtali (kırımı) yapılmakta değildir. Maraş hadisesinden bahsedilmek
murat ediliyorsa, orada Fransız askerleriyle beraber milletimize taarruz eden Ermeniler katledilmiş olmayıp, bilakis Fransız askeri kendilerini terk
edip çekildikten sonra İslamlar tarafından himaye ve şefkate mazhar olmuşlardır....
Urfa'da dahi Fransızların mevcut bütün Ermenileri tüfek ve mitralyözlerle teçhiz ederek İslamlara karşı vaziyet aldırmasından doğan hadisenin
bertaraf edilmesi, bizim değil Fransızların elindedir.
Hakikat olarak arz ederim ki; milletimiz sebepsiz hiçbir yerde hiçbir yabancı unsura mütecaviz değildir.
Heyeti Temsiliye namına
Mustafa Kemal
ATABE, c.6, s.291
.........
BELGE 84
Sivas'ta 3. Kolordu Kumandanlığı'na
2 Mart 1920
Kozan'da birçok Türklerin kiliseye doldurulduğunun tesbit edildiği, Feke ilçesinin 80 Ermeni tarafından sarıldığı bildiriliyor, ayrıca Saimbeyli'ye az
zamanda takviye yetiştirilmediği takdirde Türklerin sonunun fena olacağı, bu sebeple genel tedbirlerin acele olarak alınması ve Saimbeyli civarında
Ermeniler üstün olduğundan Aziziye'den (Pınarbaşı) süratle tertiplenecek bir milli müfrezenin bu bölgeye gönderilmesi ve buradaki kıtaların da
milli kıyafetle olaylara iştirak ettirilmesi isteniyor ve Binbaşı Kenan Bey'in (Kozanoğlu Doğan Bey) derhal Develi'ye hareket ederek bu işleri
düzenlemesi ve aynı zamanda bu hareketler sırasında yağma vesaire yapılmaması ve silahlı olmayan Ermenilere hiçbir sebeple taarruz
edilmemesi....
Mustafa Kemal
ATABE, c.6, s.348
Türk İstiklal Harbi Güney Cephesi, Gnkur. Basımevi, 1966, s.184
...........
BELGE 85
Komutanlara
Ankara, 2 Mart 1920
1. Feke, yerli Ulusal Kuvvetleri'nin özverili çalışmaları üzerine kuşatmadan kurtarılmıştır. Hacın (Saimbeyli) ve Sis (Kozan) ilçeleri ile Feke ilçesi
İslam halkı Fransız askeri yönetimi ile bağlantısını kesmiştir.
2. Harekete her yandan 10 Mart'ta başlanmalıdır. Bu hareketten beklenilen amaç; Sis (Kozan) ve Hacın (Saimbeyli) gibi Ermenilerce saldırıya
uğrayan dindaşlarımızı kurtarmak ve Pozantı-Islahiye demiryolunun kuzeyindeki başka bir bölge gibi saldırıya uğrayan İslam halkının örgütünü
güçlendirmek, saldırıya geçmesini sağlamak olmalıdır. Saldırgan olmayan düşman kuvvetlerine kesinlikle saldırmamayı, hareketin yerel ve ulusal
kuvvetlerle yapıldığını ve özellikle Ermenilerin İslamlara soykırım yaptıklarını dışa göstermek yararlıdır.
5. Hacın (Saimbeyli) çevresinde Ermenilerin çok güçlü olduğu anlaşıldığından, Üçüncü Kolordu'ca Hacın'a (Saimbeyli) gönderilmesi gereken
müfrezelerin zamanında harekete geçirilmesini Üçüncü Kolordu'dan rica ederim.
6. Bu emir 20'nci Kolordu Komutanlığına, 11 nci Tümen Komutanlığına, Binbaşı Kemal Bey'e ve Üçüncü Kolordu Komutanlığına bildirilmiştir.
Heyeti Temsiliye namına
Mustafa Kemal
Atatürk'ün Kurtuluş Savaşı Yazışmaları, c. II, s. 2, 3
Türk İstiklal Harbi Güney Cephesi, Gnkur. Basımevi, 1966, s.187
...........
BELGE 86
Sivas Müdafaai Hukuk Cemiyeti'ne
3 Mart 1920
Kilikya'da Ermeniler, Fransızlar tarafından silahlandırılmakta ve İslam ahaliye fiilen musallat edilmektedir. Kozan'da birçok Müslümanları kiliseye
doldurdukları, akıbetlerinin meçhul bulunduğu ve birçok namusa tecavüz edildiği ve Feke kazasının Ermeniler tarafından kuşatıldığı, telgraf
tellerinin kesildiği ve İslam ahalinin işgal bölgesi haricine koşarak imdat niyaz eyledikleri, akıbetlerinin vehametinden bütün İslam ahalinin
galeyan ve heyecanda bulunduğu, mahallinden bildirilmiştir. Bunlar karşısında vukuu tabii olan nefsi müdafaadan dolayı ortaya çıkacak
mesuliyetin nereye ait olduğu şimdiden anlaşılmak üzere, icap edenlerin vaziyet hakkında aydınlatılması rica olunur.
Mustafa Kemal
ATABE, c.6, s. 350
Atatürk'ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri, s. 237
..........
BELGE 87
Yeni Ermeni Kırımı'nın Yalanlanması
İstanbul'da İtilaf Temsilcilerine,
Amiral Sayın Bristol'e
Ankara, 7 Mart 1920
1. Mondros Ateşkesi'nin imzasından beri kesin barışın yapılmasını bekleyen ulusumuz, ülkenin elde kalan kısımlarından en önemli parçaların çeşitli
bahanelerle Anlaşma devletleri tarafından işgalini görmekle acı duymaktadır. Bu durumun barış konferansının adil kararlarıyla değiştirilmesi,
hukuki isteklerimiz içinde hakka uygun bir biçime dönüştürüleceğini ümit etmek isterken, barış kararlarımızın olanak ölçüsünde kötü esaslar içinde
düzenlenmesi için Avrupa'da olumsuz akımlar doğurmayı çıkarları gereği görenler tarafından Anadolu'da yeniden 20,000 Ermenin öldürüldüğü
hakkında çok iğrenç ve kesinlikle gerçek dışı haberler uyduruldu.
Bütün Anadolu'da İtilaf Devletlerine ve Amerika hükümetine mensup çeşitli kişiler ve haber alma kaynakları bulunduğu için sözü geçen haberlerin
yabancı kaynaklarca inanılmaya değer görülmeyeceğini ummuş ve kesinlikle yapılmamış olan böyle uydurma bir kırımın yalanlanmasını bile
gereksiz saymıştık.
Fakat bugün gerçek gidişata ait bilgi edinmiş olmaları gereken önemli yabancı şahısların da görüşme yerlerinde bu yalancı haberlere inandıklarını
ve hatta aynı sebeple biran önce bir karara bağlanmasını ülkemiz için hayati bir mesele saydığımız barışımızın geri bırakılacağını büyük şaşkınlık
ve üzüntüyle görüyor ve ileri sürülen üzücü olayların olmadığını kesinlikle bildirmeye süratle girişmiş bulunuyoruz.
2. Maraş, Urfa ve dolaylarındaki çarpışmalar sırasında Türklerden, Fransızlardan ve Fransız askeri arasında bulunan Ermenilerden ve Maraş
merkez kasabası içinde yapılan çarpışmalar sırasında ise iki taraf silahlarının etkisiyle çeşitli unsurlara mensup halktan kayıplar verildiği herkesçe
bilinmektedir.
Ancak bu, bir Ermeni Kırımı değil, Kilikya ve yöresine dışarıdan getirilen ve yerli halktan silahlandırılan Ermeni askerlerinin kesinlikle sabırla
karşılanması imkansız bulunan saldırıları ve işgal kuvvetlerinin sebepsiz yere sürekli olarak işgal sahasını genişletmesi ve özellikle işgal kuvvetleri
komutanlarının hırslı Ermeni askerinin İslam Halkı aleyhinde uyguladıkları saldırılar ve yolsuzluklara göz yummaları sonucunda yerli halkın
coşması ve karşı koymasıyla meydana gelen çarpışmaların doğal bir sonucudur.
Şunu da eklemek gerektir ki, Kilikya ve dolaylarındaki işgal kuvvetlerine komuta eden kişiler Ermenileri silahlandırarak görevlendirmese ve
korumasaydı ve yerli halkın unsurları hakkında adalet ve eşitliğe uygun bir yönetim uygulasaydı ve özellikle mütarekenin yapıldığı sırada
İngilizlerdeyken değiştirilerek işgal olunan toprakların sebepsiz ve sürekli olarak genişletilmesinden sakınılsaydı, taraflardan birçok insanların
kaybını doğuran acınmaya değer çarpışmalar hiçbir zaman olmayacaktı.
3. İşte Anadolu'da Ermenilerin öldürüldüğüne dair uydurulan yalanların gerçek niteliği bundan meydana gelmiş olup öldürüldüklerinden
sözedilen Maraş halkı adına Ermeni delegeleri ve ileri gelenleri tarafından İtilaf Devletleri yetkili delegelerine yapılan yazılı müracaatlar dahi
bu gerçeği tümüyle doğrular.
İzmir'de yapıldığı gibi bir uydurma Ermeni kırımı meselesi ve tüm dünyayı aldatmak için yaratılan bu kin ve hırs ürünü propagandaların niteliği
hakkında uygarlık ve insanlık dünyasının bir kere daha aydınlatılması ve bu suretle haksızlığa uğramış Türk ulusunun iğrenç ve alçakça bir
suçlamadan arındırılması için Anlaşma Devletleriyle Amerika hükümetinin adalet severlik duygularına başvururuz.
Mustafa Kemal
Bilgi için İstanbul Merkez Kurulu ve Kolordulara yazılacak. Bu şifre sureti İstanbul'da gazetelere, Gazeteciler Cemiyetine, Hakimiyeti Milliyeye,
il gazetelerine.
Atatürk Haftası Armağanı, Gnkur. ATASE Başkanlığı, 1982, Belge 2
........
BELGE 88
3, 12, 20, 13 ncü Kolordu Komutanlıklarına
Bilgi için 15 ve 14 ncü Kolordu Komutanlıklarına,
Refet Bey'e
9 Mart 1920
Fransız işgal bölgesinde oluşan duruma göre milli harekat ve kuruluşların aşağıdaki biçimde yönetilmesi uygun görülmektedir:
1. Bugün Kozan, Haçin (Saimbeyli), Feke gibi bölgelerde fiilen kendisini göstermiş olan Ermeni mezaliminin bir an önce söndürülmesi gereklidir. Yalnız şu aralık her türlü islam hareketlerini Ermeni kırımı biçiminde göstermek istenildiği anlaşıldığından harekatın her halde bu gibi yanlış söylentilere ve suçlamalara yer bırakmayacak şekilde idaresi,
2. Fransız birlikleriyle Ermeni çetelerinin taarruz ve tecavüzlerine uğramayan kısımlarda sebepsiz çarpışmalara yer verilmemesi ve yalnız bu tür yerlerde milli müfrezelerin varlığından yararlanılarak teşkilatın süratle oluşmasına çalışılması,
3. Önce Cerablus'a gelişi haber alınan Fransız kuvvetlerinden üç sınıftan oluşan bir müfrezenin Birecik'e gelerek şehri topa tuttuğu ve geçici hükümet kurarak oraya bir Fransız müfrezesi bıraktıktan sonra Urfa'ya doğru hareket ettiği anlaşılmıştır. Bu gibi durumlara uğrayacak olan yerlerde milli emellerin sonuna kadar savunulmasını sağlayacak etkili tedbirlerin alınması gereklidir.
4. Mersin Sancağında Emin Arslan Bey harekatının daha Doğuya doğru uzatılmasına şimdilik, gerek kalmadığından durdurulması. Ancak kuvvetlerin dağıtılmaması, bu kuvvetlere dayanarak işgal bölgesine doğru kuruluşların güçlendirilmesi ve Fransızların Batıya doğru genişlemelerine yer vermeyecek biçimde tertibat alınması uygun olur.
5. İşgal bölgesinin ayrım gözetmeksizin, bütün kısımlarında milli kuruluşların güçlendirilmesi ve gerekli görülen yerlerin, ilgi çekmeyecek biçimde korunması gerekir. Ve bugün işgal sahasının yeni saldırılara karşı güçlü bulunduğu duygusunun verilmesi pek önemlidir.
6. 3, 12, 20 nci Kolordulara ve bilgi için 14 ve 15 nci Kolordularla Refet Bey'e yazılmıştır.
Mustafa Kemal
Atatürk Özel Arşivinden Seçmeler, T.C. Kültür Bakanlığı, Ankara-1981, s. 134-135.
...........
BELGE 89
Ermeni Zulmü Üzerine Devletlere Gönderilen Protesto Telgrafı
22 Mart 1920
Tohumluk istemek, vergi koymak, silah toplamak gibi bahanelerle öteden beri Ermeni zulüm ve işkencesine maruz kalan Şark hududumuz
haricindeki ahalii İslamiye son Şubat ayı zarfında Ermeni tümen kumandanları tarafından sevk ve idare edilen sunufu muhtelifeden mürekkep
müteaddit müfrezelerin taarruzları karşısında bir çok kurban vermiş ve Kars vilayetine tabi Çıldır, Zarşad, Şuragel, Akbaba kazalarında isimleri
belli kırk İslam köyü kamilen tahrip ve imha olunmuştur. Bu köylerin biçare halkından iki binden ziyade İslam müfusu pek feci bir surette katl
olunmuştur. Ve katliama uğrayan İslamların eşyası Kars pazarlarında alenen satılmıştır.
Hemen her gün kemali teessürle haber almakta olduğumuz Ermeni zulüm ve katliamına yeni bir ilave olmak üzere Orduabad, Ahur, Civa, Ciyusi,
Vedi mıntakalarındaki ahalii islamiyeye karşı Ermeniler 19 Marttan itibaren taarruza başlamışlardır.
Ayrıca Oltu havalisine karşı da yeni bir taarruza hazırlandıkları inanılır şekilde haber alınmıştır. Bu harekatı kemali şiddetle protesto ettiğimizin ve
bu tecavüzlerin önü alınmazsa cihanın pek büyük facianın oluşumuna şahid olacağının mensup olduğunuz hükümete sür'atle ulaştırılmasını rica
eder ve saygılar sunarız..
Anadolu ve Rumeli Müdafaaı Hukuk Cemiyeti
Heyeti Temsiliyesi namına
Mustafa Kemal
Atatürk'ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri; Der. Nimet Arsan, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayını, 1961, s. 268, 269.
...........
